Prif Feirdd Eifionydd/Merchur a'r Cymynnydd Coed

← Y Fam a'r Blaidd

Prif Feirdd Eifionydd gan Edward David Rowlands

Y Llances a'r Piseraid Llaeth

Merchur a'r Cymynnydd Coed.

GYNT yng ngwlad Groeg, pan oedd hi'n wlad paganiaeth
(Nid yw hi heddyw nemawr gwell, ysywaeth!)
'Roedd dyn yn torri coed ar fin yr afon;
Llithrodd ei fwyall i'r cenllifoedd dyfnion,
Ac aeth i'r gwaelod. Galwodd yntau'n uchel
Ar ei dduw Merchur. Ac ar asgell awel
Daeth Merchur ato. Suddodd yn y funud
I'r dwfr a dug i fyny fwyall cynnud
O'r puraf aur. "Ai hon yw'th fwyall di?"
"Nage; un arall oedd fy mwyall i."
Suddodd i'r dwfr drachefn; ac wedi disgyn
Dygodd i fyny o'r gwaelod mewn amrentyn
Glws fwyall arian. "Hon yw'r eiddot ti?"
"Nage; un haearn oedd fy mwyall i."
Suddodd drachefn, a dug o'r gwaelod iddo.
Ei fwyall haearn; a dywedodd wrtho,
"Am dy onestrwydd, fy addolwr mwynlan,
Cymer y fwyall aur a'r fwyall arian
Ynghyd a'r fwyall ag i'r dwfr a lithrodd."
Cymerodd yntau'r tair a gwir ddiolchodd.

Aeth y cymynnydd at ei gymydogion,
A thraethodd wrthynt fel y bu yn gyson.
Ac eb un wrtho, "Ti y penffol ynfyd,
Pam na buasit ti yn taer ddywedyd
Mai'r fwyall aur ydoedd yr hon a gollaist?
Fel hurtyn gwirion pendew yr ymddygaist."
Ac ebe'r dyn, "Y rheswm am fy ngwaith
Oedd mai nid honno na'r un arian chwaith,
Ydoedd fy mwyall i." "Gwn beth a wnaf,
(Ac felly bwyall aur yn sicr a gaf,")
Medd yntau, yn lle siarad geiriau ofer
A ffwl fel hyn i golli'm poen a'm hamser."
A pheth a wnaeth, ond myned i'r un lle,
I dorri coed, gan demtio gallu'r ne.
Syrthiodd ei fwyall yntau (nid damweiniad;
Efe ei hun a'i taflodd mewn rhyfygiad:)

Galwodd ar Merchur egni nerth ei ben;
Daeth Merchur ato'n sydyn o wlad nen.
Suddodd i'r dwfr mewn moment: dygodd fwyall
O aur o'r puraf; nid y fwyall arall.
I'r dyn gofynodd, "Hon yw'th fwyall di?"
"O! ie: diolch filoedd fo i chwi.'
Ond ffromodd Merchur wrth ei ragrith enbyd;
"Ni chei mo hon; ac mi a'th daflaf hefyd
I'r dyfnder dwfr, i chwilio am dy fwyall
Dy hun, i'th gosbi am dy gelwydd anghall."
I lawr a'r dyn i'r llif, gan sydyn suddo;
Ac yno mae efe a'i fwyall eto.

A glywaist ti a gant Arllwydd?
Nid oes o ragrith lwydd.
Prif gallineb gonestrwydd.