.jpg)
A'r tafarnau y byddys yn aros ynddynt er diwallu'r teithwyr, a newid ceffylau oeddynt: Dolgellau: "Golden Lion." Drws y Nant: "Howel Dda." Bala: "Bull." Corwen: "Owen Glendwr." Llangollen: "Hand." O'r ochr arall: "Cannon Office Inn;" Caernarvon: "Hotel." Yn awr galwaf sylw'r ymwelydd at y gwrthddrychau canlynol :-
YR WNION [1] (GWYNION)
Dyfrheir coedwigoedd a dyffryn y dref gan yr afon dlos hon, ag sydd fâs a llydan, ac a rêd oddidan Ddolgellau, tros ba un y ceir pont o saith-bwa-maen, a sylfaenwyd yn 1638, ond yn ddiweddar a helaethwyd, ac a ëangwyd. Una â'r afon Mawddach yn ymyl Llanilltyd, oddeutu dwy filltir islaw. Rhêd y Maw, neu'r Fawddach, o'r mynyddau, yn y gogledd-ddwyrain, gan gyfeirio a rhedeg hyd Lanilltyd, ac y mae hi a'r Wnion yn gyfoethog o ëogiaid a brithylliaid. Medi 8fed a'r 9fed, 1903, trwy dymhestl enfawr o wynt a gwlaw, bu i'r Wnion a'r Aran neidio dros eu herchwynion a haner boddi'r dref. Yn Heol-y-bont mesurwyd y dyfroedd yn yr annedd-dai yn chwe' throedfedd. Nofiai counters y maeldai a dodrefn y tai, a gwelwyd yr Aran yn gwneyd llwybr newydd iddi ei hun ger Swyddfa'r "Goleuad." Cyfrifid dyfnder y dyfroedd cythryblus ger Pont y dref yn 15 troedfedd, a bu i'r genllif ddinystriol dori'r bont yn ddwy. Y grog-bont newydd o haiarn, a godwyd a'r draul o £100 gan y dref, a gariwyd oll ymaith,
- ↑ Ar faes llên a barddas arddelwa beirdd o fri eu hunain ar enw'r afon. brydferth hon, nid amgen Glan Wnion, Dolgellau, a'r Parch. E. Wnion Evans, Derwenlas, Machynlleth.
