Beryl/Pennod XIX

← Pennod XVIII

Beryl gan Elizabeth Mary Jones (Moelona)

Pennod XX →

XIX

Cofio, cofio mae fy meddwl
Am y cilwg cas,
A achosodd y fath gwmwl
Yn fy wybren las.
—GWILYM WILLIAMS.

DYDDIAU rhyfedd i Beryl a fu'r rhai cyntaf hynny ar ôl ymadawiad Nest. Byrdwn ei gofid oedd fod Nest fach ymhell o'i chartref, yn byw gyda dieithriaid, a hithau heb wybod sut oedd arni, ac yn rhy bell i'w chysuro.

Bore dydd Sadwrn, daeth cerdyn oddi wrth Nest yn dywedyd ei bod wedi cyrraedd yn ddiogel ac yn addo llythyr ddechrau'r wythnos. Daeth hwnnw, ac ynddo hanes manwl a sŵn hiraeth. Yr oedd hi'n lletya mewn tŷ hardd iawn. Yr oedd yno dair o ferched eraill. Yr oeddynt hwythau i gyd yn dysgu canu. Yr oedd ganddi hi ystafell wely fach, fach, iddi ei hun. Mrs. Fraser oedd enw gwraig y tŷ. Yr oedd rywbeth yn debyg i Mrs. Mackenzie. Caent eu bwyd gyda'i gilydd i gyd, Mrs. Fraser hefyd, a'r forwyn yn gweini. Mary oedd enw'r forwyn. Caent eu gwersi mewn ystafell fawr ar y llofft. Yr oeddynt yn mynd i ddysgu pethau eraill heblaw canu. Caent wybod mwy yn y llythyr nesaf. Yr oedd am lythyr yn ôl gyda'r troad, a phob newyddion ynddo. Yr oedd hi'n eithaf hapus. Byddai'n dyfod adref dros y Nadolig.

Am beth amser ar ôl hyn, cael llythyr oddi wrth Nest oedd prif ddigwyddiad y dyddiau ym Maesycoed. Ond ymhell cyn y Nadolig, daeth rhywbeth arall a yrrodd hyd yn oed Nest a'i hamgylchiadau i'r cysgod.

Un hwyr, sylwodd Beryl fod golwg ofidus ar Eric pan ddaeth i'r tŷ. Tynnodd ei gôt a'i gap fel arfer, a daeth at y tân heb wneud fawr sylw o Geraint ac Enid. Yn lle hynny, cymerodd lyfr a mwmian canu wrth edrych arno. Ar yr un pryd yr oedd fflam yn ei lygaid. Gwyddai Beryl, heb holi, fod rhyw- beth yn ei flino. Ni thwyllid hi gan y canu. Dyna ffordd rhai pobl o geisio cuddio'u blinderau oddi wrth eraill ac oddi wrthynt eu hunain.

Wedi i Geraint ac Enid fynd i'w gwelyau, gofynnodd Beryl :

"A oes rhywbeth wedi digwydd, Eric?"

Pam 'rwyt ti'n gofyn?"

"Gwn er pan ddaethost i'r tŷ fod rhywbeth yn dy flino. Beth sydd?"

O, wel, dim o bwys. Nid yw'n werth sôn amdano."

"Bach neu fawr, dywed ef wrthyf fi, Eric bach. Byddaf yn esmwythach fy meddwl, a byddi dithau hefyd yn well."

"Wel, hyn. Yn aml iawn yn ddiweddar y mae arian wedi bod yn eisiau o'r til yn y siop. Dim llawer, cofia. Chwech ambell waith, swllt bryd arall. Heddiw yr oedd yn dri a chwech, ond cofiwyd bod Mr. Hywel wedi rhoi hanner coron i rywun oedd yn casglu at rywbeth. Nid oes neb wedi gallu cyfrif am y swllt arall eto. Buwyd yn ein holi i gyd, wrth gwrs. Yr oedd yn chwith gennyf fod neb yn fy amau i."

"'Doedd neb yn dy amau di, Eric?"

"Wel, y mae rhywun wedi dwyn yr arian. Pwy ond un ohonom ni? Beth bynnag, fi a wridodd. Aeth fy wyneb fel y tân. 'Rwy'n credu bod y bechgyn eraill yn meddwl mai praw fy mod yn euog oedd y gwrido."

"'Rwy'n siwr nad yw Mr. Hywel ddim yn meddwl hynny amdanat."

"Pe gwyddwn ei fod, ni buaswn yn hapus i weithio iddo eto."

"O, Eric bach, paid â gofidio. Fe ddaw pethau i'r golau eto. Y mae'n ddigon hawdd i swllt fynd ar goll lle y derbynnir cymaint o arian."

"Y mae'r arian sydd yn y til i fod i ateb yn gywir i'r symiau sydd ar y llyfrau. Nid oes dim wedi bod allan o le hyd yn ddi— weddar. Y mae rhywun yn anonest, ac efallai mai rhywun arall a gaiff ddioddef."

"Pam 'rwyt ti'n meddwl y daw dim i ti?" "Am imi wrido heddiw. Nid wyt ti wedi gofyn a wyf yn euog."

"Pe dywedai pawb dy fod yn euog, ni chredwn i ddim o hynny. A pheth arall, ni chredaf y daw niwed i neb a wna'i waith yn ffyddlon ac yn onest."

Aeth pythefnos heibio heb i ddim annymunol ddigwydd yn y siop. Yna un nos Lun, ar ôl diwrnod prysur, yr oedd dwy bunt yn eisiau yn y til.

"Rhaid mynd i waelod hyn y tro hwn," ebe Mr. Hywel, a'i wedd yn dangos cyffro anghyffredin. "Harris, galwch y bechgyn yma."

Safasant yn syn yn ymyl desg eu meistr,— Mr. Harris, Stanley, Eric, a Bil, y llanc a âi â'r parseli allan.

"Nawr, a ŵyr un ohonoch rywbeth am y ddwybunt yma?"

Ymsythodd Eric a gwrido er ei waethaf. "Yn awr y deuthum i'n ôl, syr," ebe Stanley. Yr oedd ei gôt law amdano a'i gap yn ei law. Talai rhai o gwsmeriaid Siop Hywel am eu nwyddau mewn symiau bychain bob wythnos nes talu'r pris yn llawn. Gwaith Stanley ac Eric, bob yn ail ddydd Llun, oedd casglu'r symiau hyn. Yr oedd arian Stanley eisoes wedi eu rhoi i mewn a'i gyfrif yn gywir.

"Felly, ni buost ti'n agos i'r til heddiw," ebe Mr. Hywel. "Beth amdanat ti, Bil?" "Nid wyf fi wedi bod yn y siop o gwbl wedi'r bore pan oeddwn yn glanhau, a phob man yng nghlo, syr."

"Wel, nawr, chwi eich dau," ebe Mr. Hywel, ac edrych ar Eric a Mr. Harris. "Yn wir, y mae'n gas gennyf ofyn peth fel hyn ichwi, ond y mae'n rhaid ei wneud. A wyddoch chwi, Eric, rywbeth am y ddwybunt yma?"

Yr oedd Eric bron yn rhy gyffrous i ddyfod â gair allan. Aeth ei wyneb yn goch ac yn welw drachefn. Atebodd mewn tôn a swniai'n gwta:

"Na wn, ddim, Mr. Hywel."

Daethai Eric â'i gôt law a'i gap gydag ef, gan ei fod ar fynd adref pan ddaethai'r alwad i fynd at Mr. Hywel. cadeiriau oedd yno. sydyn i'r llawr yn awr.

Rhoesai hwy ar un o'r Llithrodd ei gap yn Cododd Mr. Harris ef gan ei fod yn ei ymyl. Edrychodd ar y cap yn syn wrth ei ddal, a rhwbio'r defnydd rhwng ei fys a'i fawd. Yr oedd rhyw bapur yno. Edrychodd ar du mewn y cap, a phawb yn ei wylio erbyn hyn. Yr oedd tac neu ddau wedi datod yn y leinin. Gwthiodd Mr. Harris y papur oni ddaeth i'r golwg. Tynnodd allan o flaen y cwmni syn ddau bapur punt!

Eric!" ebe Mr. Hywel, a chodi o'i gadair mewn cyffro. Methodd ar y funud â dywedyd gair ymhellach. Edrychai Eric mor syn ag yntau, a dywedodd:

Ni wn i ddim amdanynt, syr. Rhywun heblaw fi sydd wedi eu rhoi yna.

"Pwy yn y byd ond ti a'u rhoes yna?" ebe Mr. Hywel, mewn llais ofnadwy. Dyma dy ddiolch i mi am wneud cymaint trosot!

"Mr. Hywel," ebe Eric, a'i wyneb yn welw iawn, "a a ydych yn credu fy mod i wedi eu dwyn? A ydych yn credu imi ddwyn unrhyw arian erioed?"

"Beth wnaf fi ond credu? Dyma ti wedi dy ddal! Ac yn edrych ac yn siarad fel angel! Mae arnaf ddigon o awydd galw'r plisman yma."

"Hynny a fyddai orau, syr."

TYNNODD ALLAN O FLAEN Y CWMNI SYN DDAU BAPUR PUNT.

---

"O! Yr wyt yn meddwl y gelli ei dwyllo yntau, a gwneud sôn a helynt, a llusgo enw'r siop a'n henwau ninnau drwy'r llaid !"

Dywedodd Mr. Hywel lawer o bethau eraill yn ei dymer. Ni wyddai beth i'w wneud. Petai'r arian heb eu cael, gellid chwilio a holi. Ond dyna'r peth wedi ei ddatguddio mewn ffordd mor rhyfedd. Y pwnc oedd beth i'w wneud â'r troseddwr. Mab yr hen weinidog o bawb !

"Mr. Hywel, ni wn i ddim am y peth," ebe Eric eto.

"Ewch chwi eich tri adref," ebe Mr. Hywel wrth y lleill, heb sylwi ar eiriau Eric, "a gofelwch na ddywedoch air am y peth wrth neb. Cofiwch, 'nawr, Stanley a Bil! Os clywaf fi sôn am hyn gan neb o'r tu allan, gwyliwch ! "

Aeth y tri'n ddistaw.

Nawr, Eric, dyma gyfle iti gyffesu'r cwbl wrthyf fi pan nad oes neb yn clywed. A wyt ti wedi bod yn brin o arian neu beth?" ebe Mr. Hywel. Yr oedd y gwylltineb ofnadwy eisoes wedi cilio o'i lais.

Ond yr oedd y ffaith fod Mr. Hywel yn credu ei fod ef wedi dwyn arian fel pe wedi parlysu meddwl Eric. Yr oedd ei hen syniad parchus am ei feistr wedi ei ddryllio. Os oedd Mr. Hywel yn dewis credu ei fod ef yn lleidr, creded hynny.

"Nid oes gennyf ddim ychwaneg i'w ddweud, syr," ebe Eric. "Bydd yn well gennyf beidio â dyfod i'r siop yma eto."

Cydiodd yn ei gap a mynd allan cyn i Mr. Hywel gael amser i'w ateb.

Felly y daeth cwmwl du, du, i hofran uwchben aelwyd fach, glyd, Maesycoed.