Caniadau Barlwydon Llyfr 1/Awdl "Mam"
| ← Cynwysiad | Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon) |
Y Bwthyn yn nghysgod y Bryn → |
CANIADAU BARLWYDON.
AWDL: "MAM."
(Buddugol yn Abermaw, Pasg, 1893.)
ENW yw Mam sy'n anwyl—i deulu byd
Hawlia barch bob egwyl,
Gwir ddelwedd hygaredd gwyl
A phrysur yn ei phreswyl.
Ceir yn gylch o'i hamgylch hi
Ddeiliaid i'w phur addoli;—
Ceir ei meibion llon yn llu,
A'i hoft ferched i'w pharchu
A'i phriod hoff er y dydd
Eu hunwyd mewn llawenydd,—
Hwnw fêd ei wynfydedd
Yn ei chwmni hi a'i hedd.
Dduwiesaidd Fam urddasol,— em o wraig,
Mam yr holl hil ddynol,—
Fendigedig o hudol,
A'i bron rad heb rin ar ol.
Rhodd Ior i Adda eirian
Yn Eden gynt yn wen gán
Oedd Efa 'i wraig ddifyr, wyl—
Eiluned ddwyfol anwyl.
Diamhuredd gydmares,
Benodol teuluol les;
YR EM OLAF O'R MILIWN
I arbed hâd i'r byd hwn
Anhalog fam dynoliaeth
Y penwyd hi pan y daeth
Yn rhodd Ior i'r ddaearen,
I'w gwr yn hardd goron wen.
Efa anwyl fu unwaith-dan wen Duw
Yn un dêg a pherffaith,
Mewn hoen yn ddiboen heb iaith
Ochenaid, gwae na chwyniaith.
Felly 'r oedd nefoedd ddi-nam,
Unig hanfod i'n cyn-fam,
A'i phurdeb hoff a'i rhad hi,
A hitiodd ddiafol atti,
Ond er mor drwm y codwm cas,
Ddifreiniai 'i hardd fron o'i hurddas,
Rhoed o Dduw rad addewid
Am Waredwr—Prynwr prid;—
"Hâd y Wraig"—rhwymwr dreigiau
Dryllia hwn yn gandryll, iau
Pechod yn ddyrnod pan ddel
O'i ras i'r ddaear isel;
Ac "Had y Wraig"—awdwr hedd
Ry' adferiad i fawredd
Adfer y byd o fro bedd,
A benyw ddyrch i'w bonedd.
Dyfodfa duaf adfyd,
A mawr boen i famau 'r byd,
Ddygai pechod, a'i ddigoll
Alaeth i ddynoliaeth oll.
Gruddfan yr esgoreddfa—a phoenau
Yn ei phenyd yma,
Ond er ei phoen gor-hoen ga
Yn ddigoll pan ymddyga.
Ond er y farn daw arni—doriad gwawr
Drwy deg orwel geni;
Mawl yw ei hiaith—teimla hi
Hydreiddiol obaith drwyddi.
Er ei gwendid rhyw geinder—ar ei gwedd
Sy'n rhoi gwawr i londer;
Ac yn ei mynwes dyner
Ei "dyn bach" gofleidia'n bêr.
Ei mebyn—dyma obaith—ei mynwes;
Am hwnw fil canwaith
Meddylia—mae addoliaith
Cariad yn ei llygad llaith.
Yn ddyddan iawn ddydd a nos—hi a'i mag;
Dyma'i haul 'r ol dunos,
Ni oddef ing a'i ddu fâr,
I'r un hygar yn agos.
Cofleidia y cu flodyn——yn ei bron;
Dyna 'i braint amheuthyn;
A gwylia rhag pob gelyn
Ingol, ei gwâr angel gwyn.
Ar ei glin gwawr ei glanwedd—anwylyd
Sy'n hawlio edmygedd;
A gwyra uwch hygaredd
Ei wen dlôs ag anadl hedd.
Yn ei wydd fe ga'i hawddfyd—
Treiddia hoen trwyddi o hyd
Atto 'i hun mae yn tynu
Serch ei mynwes gynes, gu.
Nod ei chariad a'i choron,
A'i bri yw plentyn ei bron.
Dawnsia hoen trydana serch
Ei mynwes, wrth ymanerch
Uwch ei deg ddibechod wydd
Yn oedran diniweidrwydd.
Ei bendith ar ei fabandod—ag aidd
Gyhoedda 'n ddiddarfod;
Hyd lys ei Duw dilys dod
Wna 'i heirchion wrth ei warchod.
Gwynfyd Ior a'i geinaf dant
Yw dymuniant ei mynwes
I ran y bychan heb ball
Hyd oror y byd arall.
Eidduna iddo einioes
O rinwedd hyd ddiwedd oes;—
Oes o barch, oes o berchen,
Doniau Duw a'i hynod wên, –
Oes dda i gyd, oes ddi—gur,
Ac Iesu iddo 'n gysur.
Delweddu hudol loewddydd—i'w gyfran
A gwefriai llawenydd,
Hi wel yn nrych darfelydd
Ryw swynol ddyfodol fydd.
Gesyd yn fynych gusan—ar wyneb
Yr anwyl un bychan;
Rhed o'i radau ryw drydan,
A'i mynwes gynes rydd gân.
Edrych ar ddiniweidrwydd — cariadus
Yn y cryd diaflwydd;
A siglo 'i phlentyn sy'n swydd
Anwyla ei bron hylwydd,
Ei hwiangerdd yno gan—hoffus ferch,
Uwch gorphwysfa'r bychan;
A mynwes dwym ei hanian,
Gwylia hi ei mebyn glân.
Yn siriol dysga i siarad—ei barabl
Sy'n beraidd i'w theimlad;
Geiriau ei fin, hygar, fad,
Chwery ar danau 'i chariad.
A'i hanian hi—uniawn naws,
Dysga adnod sy' gydnaws
I'w phlentyn dillyn a del,
Di-ing o lendid angel.
Iddo dysg weddio Duw,—
I gerdded llwybrau'r Gwirdduw,—
A gochel llwybrau'r gelyn,
Drydd i wae a distryw ddyn,
Yn ei rawd pan gais rodio
Ei llaw wen a'i llywia o;
Yno digon diogel
Y teimla, i'w yrfa él.
Hudol swyn ei dlysineb
I'w chalon hi uwchlaw neb,
Yrr drydan—cariad wrida
Ei gwedd dlos fel rhôs yr ha',
Hoen iddi yn ei haddef
Yw gwel'd ei branc, hoewbranc ef
Ac adlais cu hyawdledd
Ei lais i'w chalon sy'n wledd.
O daw afiechyd a'i feichiau—i dŷ,
Pwy o dan ei donau
Nos a dydd—er ei mawr dristhau—
Wyla'r claf;—rhydd eli i'r clwyfau?
'N ail i fam—un o fil fydd,
Llaw hon sy'n rhoi llawenydd.
Gweinyddes a ddwg noddiant—un wir ddewr
Ni rydd hûn i'w hamrant.
Ei hanwyliaid a welant—ynddi hi
Angel i weini mewn ing wiw loniant.
Yno o fewn ei chalon fâd—y rhoes Duw
Ryw ystôr o gariad,
A ddel hwnt yn ddileihad
A'i fôr o bob cyfeiriad.
Ystyriol—llawn tosturi—yw ei bron,
Un fo'n brudd wna loni;
Rhad ei chydymdeimlad hi
Ar ei ddolur rydd eli.
Dros eraill yn dra siriol—yn gyfan
Mae 'i gofal beunyddiol;
Un ddihunan haeddianol
O barch yw—un bur ei chôl.
O daw angeu a'i dynged—ddiwyrni,
A'i ddyrnod ddiarbed.
I'w thy, ac ymaith ehed
Un o'i gwyl ryw awr galed.
Oni welwn hi'n wylo—a'i deigr brwd
O gûr bron yn treiglo?
Gan siarad y teimlad dwfn
Yn annwfn ei bron yno.
Arddu'i dwys fron yn gwysau—wna hiraeth
A'i erwin deimladau,
Arw wedd y cûr! herwydd cau—ei phlentyn
Pur oedd ddillyn o dan y priddellau.
Ei dagrau brwd gorbur ynt,
A chawodau serch ydynt;
Odlau yn llawn hyawdledd,
Yw ochain bwnc erchwyn bedd.
Ysgafnhâd gwasgfeuon yw,
Ochenaid o serch hanyw.
Nid yw araith iaith wrth hon,
Ond diystyr ei dwys—don,
A dirym oll wrth drom iaith,
Ochenaid leddf ei chwyniaith.
Hir y galar a goledd—am yr un
Roed yn mro y dyfnfedd;
O'r cof er dorau'r ceufedd,
Ni ddileir ei ddelw a'i wêdd.
Ei thylwyth fyth a wylia—am danynt
Mam dyner ofala;
Ar ei haelwyd rheola,
A'u llesio 'n nod ei llys wna.
Os cerydd, cerydd cariad—weinydda'n
Addas i'r amgylchiad;
Ei noddaeth a'i gweinyddiad
I eraill sydd er lleshad.
Yn ei thylwyth y wialen—yn addas
Ddefnyddia mewn angen—
A meiddia y fam addien
Ei llywio hi a'i llaw wen.
Ar aelwyd afreolus—gair o'i drwg
A grea drefn ddestlus:
Gwers reol ragorol gant,
Nes byddant yn weis boddus.
Ar aelwyd ddigwerylon—hynawsedd
Deyrnasa fel Banon,
A dyry y Fam dirion
Wers o ddysg o'i gorsedd hon.
Hon yw hynod frenhines—ei theulu
A'i thalent yn achles;
A nodded—deg weinyddes
I'w llu er daioni a lles.
Ceisio wna er eu cysur—eu gwisgoedd
Yn gysgod i'w natur;
A'i harfau tra llunia 'u llwydd—
Yn wniadur a nodwydd.
Ac hefyd ar eu cyfer—eu lluniaeth
I'w lloni bob amser
Drefna hi; dyry fwynhad
Yn wastad a'i melusder.
Hwylus yn ei deheulaw—yw allwedd
Porth ewyllys effraw;
A dorau llwydd dry a'i llaw
I'w llonnedd—wrth gynlluniaw.
Dylanwad mwy na dylanwad Mam—nid oes
Er y da a'r gwyrgam,
Cyferfydd dysg cyfeirfam
Hynt a nod ei phlant di—nam.
Dylanwadol ei nodwedd—ydyw hi
I dywys at rinwedd,
Ei rhai hoff hyd lwybrau hedd,
Gyfeiria rhag oferedd.
Byw ar addysg boreuddydd—eu heinoes
Hyd henaint wnant beunydd —
Addysg dda arweinia 'n rhydd
Hyd uniawn ftyrdd dywenydd.
Tyfu i fynu'n fwynion—(a hi 'mharch
Ei meibion a'i merched,)
Y ceir ei had ac i'r Ion
Hi a fâg bendefigion.
Dwyn i fynu dan faner—yr Iesu
Grasol—ei phlant tyner, —
Addurn i'w hoes ddyry Ner
A'i fendith a'i gyfiawnder.
Cynghorion doethion ei dysg—
Goreuddysg y wir wyddor,
Ddwg ei phlant i'w mwyniant mau
Trwy 'u hoesau'n benaf trysor.
Tynged ei phlant a hongia—ar y ddysg
Rydd hi'n moreu 'u gyrfa;
Yr aelwyd a reola—foesau'r byd,
Yn moreu bywyd mae euro bwa.
Yn nyddiau henaint dyddanwch—gå hon
Heb gyni a thristwch;—
Caiff wledd o addysg ei phlant
Gerddant mewn gwisg o harddwch.
Mwynhau y mae gwmni mêl
Duw a chydwybod dawel.
Ow! y galar rigola—ei mynwes
Am unig un wela
Yn rhoi 'i dysg a'i geiriau da
Yn wasarn—hyn a'i hysa.
I ras o'th gyflwr isel, —afradlon,
Cyn y frawdle dychwel,
Dyfod mae'r gawod, O! gwel!—
Rhag ei hawch a'i bar gochel.
Cynghorion Mam, ddinam dda,
A'i llais taer—pwyll ystyria!
Cofio'i haddysg a fyddo yn dy wneyd
Yn well, ac yn deffro
D' ystyriaeth i dosturio—wrth yr hon
A'i henaid hylon a fu'n dy wylio.
Na yrr einioes o rinwedd
Byth yn benllwyd fwyd i fedd,
Dyro barch i'r hon drwy boen—
Yn ddiarbed o ddirboen
Ofala'n dyner filwaith
Am danat a'i llygad llaith.
Nodded i'r Fam fo'n weddw—ry' Duw Ior
Ei darian a'i ceidw;
Hwn a'i gwel pan y geilw
Ni wyra llais "gair y llw."
Duw a wrendy o'i randir
Ar waedd hon a'r weddw wir;
Ior sydd ar yr orsedd wen—
Yno'i hing leinw'i hangen.
Cariad Mam, nid oes cariad mwy, —
Mae o hyd yn anmhlymiadwy
Yn y tân yn y tonau
Pur o hyd y mae'n parhau.
Cyflawna'r Fam dda ddiwyd
Yn nerth hwn wyrthiau o hyd.
Try chwerwedd drwy ryfedd rin,
A'i loesau yn felyswin.
Ond Dwyfol gariad Jehofa—ar hwn
A'i rinwedd ragora;
Yn ngwawl Croes, oes angel craff,
Neu Seraph a'i mesura?