Caniadau Barlwydon Llyfr 1/Yr Iorddonen

← Fall fawr Chwarel y Welsh Slate, Ffestiniog

Caniadau Barlwydon Llyfr 1 gan Robert John Davies (Barlwydon)

Y Gweithiwr →

PRYDDEST: "YR IORDDONEN."

IORDDONEN hoff fydd gysegredig byth;
Mor swynol yw dy enw ar fy nghlust!
Mawrygaf dithau Hermon, fynydd hardd,
Am noddi mangre 'i genedigol fro;
Can's wrth dy droed, o groth yr ogof ddofn,
Y ganwyd hi yn ffrydiau gloewon byw—
Nes ffurfio'r afon lydan, loew, hardd.
Ymlithra'n heini mewn ieuenctyd byw
Mewn dull chwareus o fewn ei gwely gro
Mae'n chwyddo beunydd ymgryfha mewn nerth,
Fel ieuanc wr ar ddechreu gyrfa byd.
Ymlithra'n mlaen rhwng dyryslwyni erch
Yr ewyn gwyn ar flaen ei thonog li'
Areithia rym ei phenderfyniad cryf;
Mynyddoedd heirddion Palestina deg,
Fel am yr uchaf ymddyrchafu wnant
I weled hon fel cadwen arian glaer
Yn byw ddolenu trwy'r dyffrynoedd heirdd.

Myrdd o ffrydiau Cesarea
Huda'n ddistaw idd ei chol,
Yno gyda hwy mae'n rhedeg
Ymaith, byth ni dd'ont yn ol.

Yn ei dyfroedd gloewon dysglaer
Dawnsia delwau tlysion fyrdd;
Chwerthin mae y rhos a'r lili;
Cedrwydd gurant ddwylaw gwyrdd.

Llithro wna trwy'r dyffryn ffrwythlawn
Fel mewn ymgom a mwynhad,—
Fel y teithiwr pereriniol
Hoffai olygfeydd y wlad.
Lliwia'r heulwen ar ei gwyneb
Gyda 'i bwyntel dlysni byw;
Natur welir ar ei glanau
Teg yn gogoneddu Duw.

Llifo mae yn ffrwd o fywyd
Trwy'r dyffrynoedd fel eu gwaed.
Gan eu nerthu a'u hysgogi
Oll i godi ar eu traed.
Enfyn ei ddylanwad bywiol
Fel rhyw hylif trwy y wlad,
Nes ei gwneyd yn Ganaan ffrwythlon,
Cartref heddwch a mwynhad,

Natur ruthra at ei glanau
Fyth i sugno 'i maethlon fron,—
Ac i edrych ar ei delw
Yn nisgleirdeb dênol hon.
Adlewyrchir yn ei dyfroedd
Harddwch blodau—mawredd coed
Gurant ddwylaw yn yr awel—
Fel mewn drych perffeithiarioed.

Ymddolena mewn distawrwydd
Gyda gwyneb siriol iawn,
Nes daeth anhawsderau—yna
Newid gwyneb yma gawn.
Ond y newid wyneb hwnw
Yw rhaiadrau'r afon hon,

Wisgir ganddi megis tlysau
Bythol wynion ar ei bron.

Tòna i ffordd yn benderfynol
Rhwng prysglwyni geirwon erch;
Lle mae anhawsderau fwyaf
Mwyaf hefyd gawn o serch.
Pan yn disgyn trwy'r ceunentydd
Cawn y canu mwyaf clir:
Darlun gwan yw'r hen Iorddonen
O hardd fywyd Cristion gwir.

Dyfroedd Merom a gyrhaedda
Yr Iorddonen yn y man—
Dyfroedd ydynt anfarwolwyd
Gan y frwydr fu ar ei glan.
Duw fu yma'n nerthu Israel—
Cadw 'i etholedig hâd,
Pan oedd myrddiwn o'r gelynion
Bron ar etifeddu'r wlad.

Cyfoethoga ddyfroedd Merom—
Ymgryfha mewn nerth o hyd;
Llifa o hono mewn gwrhydri
Nes gwneyd enw yn y byd.
Mae'n dyfrhau'r dyffrynoedd breision;
Darlun gwan i f'enaid yw
O hen "afon bur y bywyd"
Lifa o orseddfainc Duw.

Hen fôr enwog Galilea
Egyr ei groesawol fron,
A chofleidia'r hardd Iorddonen
Gwaed ei galon ydyw hon.
Mae ei glenydd heirdd a ffrwythlawn
Yn anfarwol bob yr un—
Tystion ydynt o weithredoedd
Nerthol, gwyrthiol Mab y Dyn.

Os oes paradwys ar y ddaear hon
Rhaid dweyd mai dyma'r fangre lle bu'r nef
Yn hael brydferthu ei llanerchau cain.
Cyfoethog, ffrwythlawn yw'r gwinllanoedd têg,
Toreithiog ynt o bob amryfal ffrwyth.
Chwareua'r awel mewn hoenusrwydd byw,
O frigau'r goedwig gwna delynau fil.
Mae côr y wig fel côr y Wynfa wen—
Ymgolli wnaf yn llwyr mewn pur fwynhad,
Mewn dwfn addoliad plygaf yn eu gwydd;
Os hwn yw'r darlun—Beth yw'r nef ei hun?
Ac os caf ddod trwy byrth y Ganaan fry,
Pa fodd y syllaf ar brydferthwch bro,
Sef Canaan ogoneddus Duw ei hun.
Er hyn ffarwelio raid a'r golygfeydd,
Mae gwrthddrych arall heddyw'n denu'm bryd,
Sef swn cerddoriaeth yr Iorddonen gref;
Brenhines yw yn mhlith afonydd byd.
O! gysegredig afon, teimlais fod
Rhyw barchedigaeth ynwyf atat ti:
Prydferthaist Ganaan â dy ddyfroedd clir,
Fel braich trugaredd ymestynaist trwy,
Haelionus iawn dy gostrel fuost ti;
Gwasgeraist roddion, llifodd llaeth dy fron
Yn ffrydiau bywyd trwy'r dyffrynoedd teg.
Meillionog ddolydd ledant ar bob llaw,
Mynyddoedd cedyrn gyda'u gwyrddion draed
A ymestynant at dy lenydd di.
Iorddonen hael—myrddiynau rif y dail
Ddiodaist ti o greaduriaid Naf;
O gymwynasgar afon, balm i glust
Yr Iuddew ydyw'th enw swynol di.

O afon freintiedig—
Cael rhedeg trwy Ganaan—
Trwy wlad yr addewid,
Paradwys bereiddlan;

Y wlad a ddewisodd
Y Duw bendigedig
I amlygu ei hunan
I genedl syrthiedig.
Iorddonen furmurol!—
Dy lenydd a dystiant
I wyrthiol weithredoedd
Y Dwyfol Ogoniant.
Ufuddaf Iorddonen—
Mi'th welaf yn cilio;
Dy wely yn brif—ffordd,
A'r genedl yn rhodio
Trwy'th ganol yn eon,
A'r dyfroedd yn bentwr—
Yr arch yn blaenori,
A Duw yn Achubwr.
Mae'r dyfroedd yn tori,
A'r afon yn agor
Wrth arch ei Chreawdwr:
Fe sych y gagendor,
A chroesa y genedl
Yn fuddugoliaethus;
A chauodd Duw ddrws
Y fynedfa ramantus.

Yr afon hon fu megis canolbwynt—fan
Lle bu'r Jehofa yn amlygu 'i hunan;
A dyma roddes iddi anfarwoldeb,
Ac nid prydferthwch a dysgleirdeb gwyneb.

Cofiwn fyrdd o gymwynasau
A gyflawnaist ar dy daith;
Duw fu'n ffurfio'th ddyfroedd gloewon
Yn heolydd lawer gwaith.
Cofiwn am Elias ffyddiog
Groesodd unwaith trwy dy li';

Eliseus ei was dderbyniodd
Groesaw tebyg genyt ti.
Ti amlygaist allu'r Duwdod
Oedd i'r saint fel cyfaill cun,
Miloedd olchwyd yn dy ddyfroedd
Heblaw Naaman, halog ddyn.

Iorddonen buredig—
Dy ddyfroedd grisialaidd
Gysegrwyd gan lu
Ymweliadau angylaidd.
Un mwy nag un angel
A rodiodd ei glenydd—
Gwaredwr pechadur,
A Duw ei Chynllunydd.
Fe glywodd leferydd
Y Pur a'r Dihalog,
Bu'n dyst o fyrddiynau
Gweithredoedd trugarog.
Efengyl y deyrnas
Mewn nerth a grymusder
Glybuwyd gan Ioan,
Pregethwr cyfiawnder.
Dy lenydd gysegrwyd
Gan sain cân a moliant,
"Hosana i Fab Dafydd"
Fu'r peraidd fynegiant.

O na allwn dynu darlun
O olygfa ryfedd iawn,
Pan oedd Iesu yn cyfeirio
At dy ddyfroedd un prydnawr,
Edrych—gwel ei drem urddasol
Pan gyfeiriai at y fan,
Mynai'r afon dynu'i ddarlun
Pan y safai ar y lan,

Bron na welaf ryw wyleidd—dra
Ar dy wyneb, afon dlos,
Pan ddynesai'th Grewr atat—
Gwridai'th wyneb fel y rhos.
Iesu mewn ufudd—dod perffaith,
I orch'mynion pur ei Dad,
Ddeuai yma i'w fedyddio
Yn ol arfer pobl y wlad.

Wele'r nefoedd yn agored—
Presenoldeb Ysbryd Duw
Sy'n arianu'r afon loew—
Drych mor ogoneddus yw.
Llef o'r nefoedd yn hysbysu
"Hwn yw f' anwyl Fab fy Hun,
Yn yr Hwn y'm llwyr foddlonwyd,"
Addas Geidwad yw i ddyn.

Os gall afon wisgo teitl
Anfarwoldeb ar ei bron,
Nid oes un deilynga'r enw'n
Fwy na'r hardd Iorddonen hon.

Os yw'r dyfroedd a fu'n dystion
O'r gweithredoedd nerthol gynt,
Wedi llifo o fodolaeth
Neu i ryw grwydredig hynt;
Credaf bydd y gwyrthiau rhyfedd,
A'r gweithredoedd rif y dail,
Bythol ar ddalenau amser
Tra bo'r ddaear ar ei sail.

Hoff Iorddonen—rhaid ffarwelio,
Cyflym suddo mae dy li'
I'r "Mor Marw"—môr o anghof
A fydd hwnw byth i ti,

Rhyw ddarlun yw o'r hen Iorddonen draw,
A raid i minau groesi maes o law;
Yr ochr draw mae gwlad addewid Duw
I'r rhai sydd yma ar ei ddelw'n byw.
Gelynion fyrdd o'm hamgylch sy'n crynhoi;
Gad imi'n ddiogel, Arglwydd, rhagddynt ffoi.
Mae afon fawr y glyn yn ddofn a du,
Yn ddiogel cynal fi, fy Iesu cu;
Caf yna ganu am dy farwol glwy'
Mewn gwlad lle na raid croesi afon mwy.