Caniadau Buddug/Y weddw

Caniadau Buddug
Caniadau
gan Catherine Prichard (Buddug)
Caniadau

Y WEDDW

Cydfuddugol yn Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd 1883

MAE Anian yn gwenu ymhurdeb ieuenctyd
A'r bywyd yn sisial trwy'r glaswellt a'r dail;
Yr adar ymddyrchant i uchder y goedwig,
Cyd—blethant ber seiniau o foliant di—ail:
Mae iechyd yn dawnsio rhwng blod—ddail y
meusydd,
Prydferthwch paradwys deyrnasa'n ddi—drai:
A'r haul wedi sychu y dagrau a lecha
Ar wyneb mawr natur à thywel mis Mai.

Yr wyn a ymbranciant hyd lethrau y bryniau,
Hoenusder a mwyniant hyd ddyffryn a dôl;
Mae cân y forwynig wrth odro'i diadell
Yn adsain ei thyner acenion yn ol:
Y môr ymlonydda mewn hyfryd dangnefedd
Heb unrhyw arwyddion o gilwg na dant;
Yr unig gynhyrfiant yw nofiad y badau,
A'r tonnau a greir gan gerrig y plant!

O! fyd gogoneddus, mor firain dy olwg,
Mor swynol dy ddoniau, mor bur yw dy wedd;
Wrth weld ardderchowgrwydd dy wyneb di
heddyw
Pwy byth a feddyliai fod ynnot ti fedd!
O! draethell d'wyllodrus! A weli y weddw,
Fel delw o farmor, yn sefyll yn syn,
Delfrydedd ei bywyd, ei gobaith a'i chalon,
I gyd yn gloedig dan briddell y glyn.

O fyd trychinebus! Pa le mae'th ogoniant?
Ddoe popeth yn dyner, a phopeth yn hardd;
Ond heddyw dan deimlad o siomiant aruthrol,
Dichlynder a balla ym mlodau yr ardd!
Doe popeth o'i deutu yn hoew a siriol,
A phriod ei mynwes yn frenin ei byd;
Ond heddyw yn unig ynghanol y dyrfa,
A'i holl ragolygon yn chwilfriw i gyd!

O fyd cyfnewidiol! Does heulwen a chysur,
A baentiai bob gwrthrych yn euraidd a mad;
A'r fam y ddedwyddaf ynghalon ei theulu,
A'i theulu y goreu o fewn yr holl wlad!
Ond heddyw cymylau marwolaeth ymdaenodd,
Ac angau ei liwiau ei hunan a ddyd,
Anobaith a ddryllia angorion ei henaid,
Uwchben ei hoff faban, heb dad, yn ei gryd!

Unigrwydd y weddw, pwy all ei ddarlunio
Unigrwydd ynghanol llond aelwyd o blant!
Unigrwydd aderyn diffaethwch, a hiraeth
Yn bwyta ei mynwes, i dorri ei chwant,
Mae bron fel unigrwydd marwolaeth ei hunan,
Cyfeillion hebryngant at donnau y dwr:
Ond yno gadewir y weddw yn druan,
I gladdu ei chalon ym meddrod ei gwr!

Gorffwylledd a leinw ei meddwl yn hollol,
Maddeued y nefoedd orffwylledd ei hing:
Ei henaid a suddodd yn nyfnder ei gofid,
Y tonnau cythryblus yn uchel a ddring;
Gwrandewch ar ei llefau mewn anymwybydd-
iaeth,
Yn erfyn ymwared rhag stormydd mor fawr,
Cyn rho'i y dywarchen i guddio ei wyneb,—
"O! rhowch fy amddifaid a minnau i lawr!

Y wyneb hawddgaraf; a raid ymfoddloni
I weled dy roddi dan briddell mor drwch?
A raid i mi'th adael i orwedd dy hunan
Yn oer fel y ddaear ynghanol y llwch?
Y galon anwylaf a gurodd rhwng dwyfron,
A redodd yn ffrydlif o gariad i'm rhan;
O! fynwent, os gwyddost beth ydyw trugaredd
Gad i mi a mhriod gael bod yr un man!

"Y dwylaw wasgarodd y fath garedigrwydd,
Oedd megis tyneraf awelon yr haf;
A'r wen ydoedd megis ymdaeniad y wawrddydd,
Ei denol gyfaredd byth mwyach ni chaf:
Y llais a chwareuai ar dannau fy nghalon,
O angau creulonaf! ti fuost yn erch,
Pan allit ti ddodi dy lenni alaethus
Dros lygaid belydrodd fath foroedd o serch.

"Fy nydd a fachludodd uwch mangre'th or-
weddfan
Pa fodd y dirwynir y gweddill i ben?
A raid i mi deithio heb haul yn fy nwyfre,
A dim ond cymylau yn llenwi fy nen?
A raid i mi hwylio hyd for amgylchiadau,
Heb lywydd i wylio y llanw a'r trai?
A raid im wynebu'r tymhestloedd fy hunan,
A threulio'r blynyddoedd heb ynddynt fis
Mai?

"Y mis godidocaf o fisoedd y flwyddyn,
Wrth edrych o'm deutu ar dde ac ar chwith;
Adfywiad ganfyddir lle bynnag y syllir,
Mae bywyd yn gloewi yn llygaid y gwlith;
wastraff ar fywyd! 'Rwyf bron cenfigenu
Wrth weld y distadlaf flaguryn erioed,
A darllen yr argraff o fywyd sydd arno
Yn myned yn aberth i wadn fy nhroed!

"Ffarwel, fy anwylyd, rhaid troi tua chartref,
Y cartref fu unwaith mor gyfan a mad;
Mae gennyf amddifaid yn galw am danaf,
Rhaid i mi fod bellach yn fam ac yn dad:
Pa beth a ddywedaf pan eilw fy Arthur
Ei Dada—ei Dada, tro cyntaf i gyd!
Pa fodd y dywedaf fod Dada yn ysbryd
Dihalog yn gwylio sigliadau ei gryd!"

Y weddw alaethus, ni fyn ei diddanu,
Ei dagrau wylofus gymysgent a'i llef;
Yn nwysder ei gofid, anghofia bob cysur;
Anghofia am foment fod Duw yn y nef!
Ond trannoeth a wawria ar natur ei chyni,
Tangnefedd byd arall ddisgleiria i'w bron;
Anfeidrol dosturi a ddaw i'w chyfarfod,
I ddangos yr Iesu yn marchog y donn.

Ie, weddw adfydus, os coron o berlau,
Sy'n pwyso dy emrynt urddasol i lawr:
Os ydyw teyrnwialen, a gorsedd, a theyrnas,
Yn llethu dy ysbryd â beichiau rhy fawr!
Neu ynte, os angeu hylldremia dy wyneb,
A dim ond tylot dy yn agor ei ddor,
Mae dagrau y weddw o unrhyw sefyllfa,
Yn cyffwrdd yn dyner yngorsedd yr Ior.

Mae ochain y weddw yn esgyn i fyny
Gan basio'r cymylau a phasio y ser,
A thynnu trugaredd o fynwes Jehofah,
A dwyn cydymdeimlad Tywysog ein Ner:
Mae'i lygad grasusol fel tanllyd amddiffyn,
Yn gwylio ei llwybrau rhag gormes na nam;
Os rhagfarn a feiddia orthrymu ei henaid
Caiff Frenin y nefoedd i arbed ei cham.