Caniadau Watcyn Wyn/Y Menywod Clecog

← Ymweliad y Cor Cymreig a Llundain

Caniadau Watcyn Wyn gan Watkin Hezekiah Williams (Watcyn Wyn)

Y MENYWOD CLECOG.

WEL wir, nid cân ddifyr yw. cân o fath hon,
Pwysigrwydd y testun sy'n llanw fy mron;
Wyf yma fy hunan heb wybod i'r byd,
Yn bwrw llinellau fy nghan fach y'nghyd;
Ond mentraf fy nghân, gwnaf, mentraf fy mhen;
Daw'r clecog fenywod yn fuan i wybod,
Pwy gwnaeth hi bob llinell o'r dechreu i'r Amen.

'D wy'n meddwl dim drwg wrth wneyd, cân fach fel hyn,
Fe ddylai pob prydydd gael d'weyd peth a fyn,—
Ond peidio d'weyd celwydd. Ond cha' I lonydd fawr,
I dd'weyd y gwirionedd,―mi w'n hyny 'n awr;

Bydd menywod y lle, y rhai clecog o'r bron,
Yn siwr o'm ceryddu,—fy mod wedi canu
Cân i hon a hon, a hon a hon, a hon a hon!

Rhai od yw menywod a d'wedyd yn syth;
A'r rhai sydd yn glecog maent hwy'n odach fyth.
"Dau gynyg i Gymro,"—maddeuwch i mi,—
Rhai diglec sy odaf, maent hwy 'n llai o ri':
Peth od yw peth od, fel y gwyddom i gyd,
Peth od yw cael menyw fel dyn y dydd heddyw;
Ond cael un fel yna, 'n beth od yn y byd.

Mae clec fel 'snodenau yn dilyn y rhyw;
Adwaenaf fi lawer, ar glec maent hwy yn byw;
Fel wedi rhoi fyny bob gwaith yn y byd,
A llwyr ymgysegru i'r glec yma i gyd:
Yn byw ar eu clec, ac yn byw 'n hapus iawn
Y'nghanol digonedd, fel Hen Broffeswragedd,
Yn treulio i fyny eu clecog brydnawn.

Pob math o fenywod sy'n perthyn i'r rhai'n,
'D oes neb yn rhy refus, na neb yn rhy fain.
Amodau derbyniad menywod y byd,
Yw tipyn o hanes yn buwr,—dyna 'gyd;
Ni fu'r fath gymdeithas erioed ag yw hi,
Y lluaws chwiorydd yn gwadu eu gilydd,—
"Mae pobun yn perthyn i'r Clwb ond y fi."

Mae rhai yn eu mysg yn swyddogion i'w cael,
Enillodd eu teitlau mor deced a'r haul;
Menywod cyhoeddus yn addurn i'w swydd,
Ac eraill nas gellwch eu hadwaen mor rhwydd;
Rhai dipyn yn ffals, ond rhai hynod o dŷn,
Ni raid wrth eu henwau, gŵyr pob chwaer o'r gora 1,
Sy'n gwybod y cyfan,—pwy yw y rhai hyn.

Yr hyn yn eu mysg sydd yn ddigrif i mi,
Hwy driniant eu gilydd fel triniant hwy ni;
A gwyddant o'r goreu beth bynag yw'r gwall,
Ei bod hwy mor barod i drin naill y llall.

Hen nodwedd eu credo erioed yn y byd,
Yw rhyw oerfelgarwch—heb fawr o chwaergarwch;
Na, crefydd y pen yw eu crefydd i gyd.

Adwaenwn I ddwy o flaenoriaid y llu,
Enwocach, selocach aelodau ni fu;
'R oedd pobun yn amlach o fewn ein tŷ ni,
Nag yn ei thy ei hunan,—yn trin, welwch chwi,
Faterion eu gilydd ;—a mater go dyn,
I mi y fan hono, oedd peidio dadguddio
Fy mod yn adnabod ond un o'r rhai hyn.

'R oedd un yno heddyw â 'stori o waith hon,
A'r llall yno 'foru a'r un 'stori 'n gron;
Ond nad yw'r awdures yr un, medde hi,
Y llall yw ei mham, medde hon wrthyf fi;
Chwi welwch, fel finau, fod yna ryw gam,
Ni glywsom ni, bobun, am fam â dau blentyn,
Ond nid am un plentyn erioed â dwy fam!

Gadawaf hwy 'n llonydd heb enwi dim un,
Rhag ofn i'm gael myned yn gleci fy hun;
Ond hidiwn I lawer i roi iddynt hwy,
Ar ddiwedd y gân yma glec fach neu ddwy.
Chwiorydd, a wyddoch chwi p'odd ini 'n gwneyd?
Pan glywom ni 'stori, cyn coeliwn ni m'oni;
Gofynwn yn gyntaf,—Pwy ddarfu ei d'weyd?

Yr enw'r awdures; yn gyntaf i gyd,
Mae enw yn llawer o beth yn y byd;
Ac wrth wneuthur novel gwnewch gofio y ffaith,
Yn ol fel bo'ch enw, cymeriff eich gwaith.
Ni chwarddwn yn llawen am ben llawer ffaith,
Rhyw 'stori ddigrifol a gwir yn ei chanol;
Ond—Enw'r awdures wrth gynffon y gwaith.

---

ARGRAFFEDIG GAN HUGHES A'I FAB, GWRECSAM.