Cenadon Hedd/Y Parch. C. Bowen, Penclawdd

← Mr. John Hughes, Llanedi

Cenadon Hedd gan William Jones, Cwmaman

Mr. Daniel Bowen, Rhydargaeau →

Y PARCH. CHARLES BOWEN, PENCLAWDD.

MAB ydoedd Charles Bowen i William a Mari Bowen, Rhydargaeau, yn agos i Gaerfyrddin. Ganwyd ef Hydref 26, 1823. Cafodd ei fagu yn yr eglwys o'i febyd. Daeth yn gyflawn aelod pan yn bymtheg oed. Dechreuodd bregethu pan yn bedair ar bymtheg oed. Neillduwyd ef i fod yn gyflawn gyda gwaith y weinidogaeth yn Nghymdeithasfa Aberafon, Awst, 1854, ar ba amser dywedodd y Parch. D. Charles, A.B., ei athraw gynt, fod ef yn meddwl ei fod yn cael ei ordeinio i'r nefoedd yr oedd yn ganolig ei iechyd y pryd hwnw. Bu farw ar y 14eg o Ragfyr, 1854. Dydd Mawrth canlynol aethpwyd â'r corph i'r capel, pryd y gweddiodd

Parch. R. Lumley, Abertawy, a phregethodd y Parch. W. Williams, Bethany, Abertawy, yn Saesneg, a'r Parch. W. Griffiths, Gower, yn Gymraeg; wedi hyny dodwyd yr hyn oedd farwol o hono yn ei wely pridd, i orphwys hyd foreu caniad yr udgorn, pryd y daw i fyny mewn gogoniant, wedi ei gylchu ag anfarwoldeb, yn ddigon cryf i ddal tragywyddol bwys gogoniant.

Yr oedd Mr. Bowen o dymher addfwyn, ostyngedig. a diymhongar iawn; pwyllog yn ei holl ysgogiadau, ond eto yn benderfynol. Unwaith yr ymaflai mewn unrhyw beth, nid oedd dim a wnelai iddo droi ei gefn arno; i'r hyn, yn nghyda galluoedd meddwl cryf, y gellir priodoli ei lwyddiant fel ysgolhaig. Mae yn sicr iddo ef, yn ol y manteision a gafodd, fyned mor bell yn mlaen ar faes gwybodaeth a neb o'i gyfoedion. Yr oedd ei athraw a'i gyd-fyfyrwyr, pan yn yr athrofa, yn ei ystyried yn un o'r ysgolheigion blaenaf yn y lle; bu mewn rhyw ystyr er pan yn blentyn yn ferthyr er mwyn cyrhaeddyd dysgeidiaeth a gwybodaeth. Yr oedd ynddo ragoriaeth, nid yn unig fel ysgolhaig, ond hefyd fel dyn da, ac o grefydd amlwg; cyfaill didwyll, Cristion dysglaer, a gweinidog cymhwys y Testament Newydd. Mae yn bosibl i ddyn fod yn ysgolhaig da, ac o alluoedd meddwl cryf, ac eto yn ddyn gwael diegwyddor; ond nid felly y brawd anwyl hwn. Yr oedd ef yn ddyn da mewn gwirionedd; yn gyfaill yn ystyr helaethaf y gair. Yr oedd yn un y gallesid meddwl ar y dechreu nad oedd o duedd gyfeillgar, o herwydd nid yn fuan y ceid ef allan i ymddyddan ar unrhyw bwnc, yn enwedig yn mhlith dyeithriaid; yr hyn hwyrach oedd yn peri i'r rhai nad oedd yn ei adwaen i feddwl ei fod o dymher sarug, pan mewn gwirionedd nid oedd dim yn mhellach oddiwrtho na hyny. Cerid ef fwyaf gan y rhai oedd yn ei adwaen ef oreu; ac yr oedd yn anmhosibl i'r rhai oedd yn ei adwaen lai na'i garu. Yr oedd cywirdeb ei egwyddorion yn ddarllenadwy yn ei holl ymddygiadau, a santeiddrwydd ei fuchedd yn peri i bawb o'i amgylch ei barchu yn fawr iawn.

Nid oedd dim ynddo â thuedd at ddyrchafu ei hun; dyn mawr, bach ydoedd y brawd anwyl hwn. Mae hiraeth mawr ar ei ol yn ardal Penclawdd hyd y dydd heddyw. Yr oedd yn ddyn i Benclawdd-yr oedd ei enaid wrth ei fodd gyda phobl ei ofal. Ond er galar i laweroedd, "efe a fu farw." Aeth i ogoniant yn 31 oed, wedi bod yn pregethu deuddeg mlynedd. O oes fer. O fedd creulon, ti lyncaist i fyny un o'r gweinidogion ieuainc mwyaf gobeithiol yn Neheudir Cymru.