Cofiant Dafydd Rolant, Pennal/Rhagymadrodd
| ← Cofiant Dafydd Rolant, Pennal | Cofiant Dafydd Rolant, Pennal gan Robert Owen, Pennal |
Cynwysiad → |
RHAGYMADRODD
AMLYGWYD dymuniad, yn fuan ar ol marwolaeth Mr. David Rowland, am i Gofiant gael ei ysgrifenu iddo. A chwestiwn a ofynid yn fynych, o hyny hyd yn awr ydoedd, “Pa bryd y mae Cofiant Dafydd Rolant yn dyfod allan?," Yn awr dyma'r cwestiwn wedi ei ateb, ni bydd eisiau i neb ei ofyn mwy.
Ysgrifenwyd ychydig am y gwrthddrych o'r blaen, i'r Goleuad a'r Drysorfa, a'r Cylchgronau eraill, ond bydd yr hanes hwn, sydd yn llawer helaethach, yn fwy hylaw wedi ei gasglu ynghyd yn llyfr.
Cyflwynir i'r darllenydd, yn y tudalenau hyn, fywgraffiad gwr oedd yn adnabyddus iawn yn ei oes, gwladwr da, llawn o rinweddau goreu y natur ddynol, o synwyr cyffredin cryf, ffraethineb, naturioldeb, craffder, cymwynasgarwch, yn nghyda phob rhinwedd a chlod. Ysgrifenwyd hanes dynion hynod oeddynt yn fwy nag ef mewn un ffordd, ond anaml y cedwir mewn coffadwriaeth neb, yn ol ei amgylchiadau, a wnaeth fwy o ddaioni trwodd a thro.
Nid gwaith hawdd oedd ei osod allan y peth oedd, gan ei fod gymaint ar ei ben ei hun.
Yn Nghymdeithasfa y Bala, pan oedd y brodyr yn ymddiddan a'u gilydd am yr haint oedd wedi tori allan ar y pytatws, cymhellodd y Parch, Henry Rees, y llywydd ar y pryd, yr Hynod William Ellis, Maentwrog, i ddweyd gair. Cyfododd yntau ar ei draed, a dywedai ar lawr y capel yn debyg i hyn,— "Y mae rhai yn barnu mai rhyw blaned sydd wedi dyfod yn rhy agos i'r ddaear, ac wedi drygu y llysienyn hwn, sydd yn rhan fawr o gynhaliaeth dyn. Os dyna ydyw yr achos, nis gallem ni yma wneyd dim byd yn well heddyw na threfnu i gyfarfodydd gweddio gael eu cynal trwy y wlad i gyd, i ofyn i'r Hwn sydd yn gallu galw y ser wrth eu henwau, i roddi Ei fys arni. Mi fydd yn gynhwrf anghyffredin yn y nefoedd, pan y bydd plant Duw mewn rhyw gyfyngder mawr ar y ddaear, &c." Ni bu braidd erioed y fath effeithiau ag oedd yn dilyn y sylwadau hyn, ac wrth weled y fath gynhwrf ar y llawr, gofynai y rhai oedd yn y gallery yn methu ei glywed, i'r llywydd ei ail—adrodd. "Fedrai ddim," ebe Mr. Rees, "a phe buasech chwithau yn fy lle i, nis, gallasech chwithau ychwaith ei ail-adrodd."
Nis gellir ychwaith ail-adrodd David Rowland yn hollol fel efe ei hun, oblegid ei fod mor hynod, ac mor wahanol i bob dyn arall. Hyderir, fodd bynag, y caiff y darllenydd lawer o ddifyrwch, a llawer o adeiladaeth wrth ddarllen ei hanes.
Pennal, Mai 28ain, 1896.