Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar/Marwnad

← Rhan II

Cofiant John Williams (I ab Ioan) Aberduar gan John Davies, Llandysul

Englynion Coffadwriaethol →

"YR ARWR CRISTIONOGOL."

MARWNAD

ER COF AM Y

PARCH. JOHN WILLIAMS ("I. AB IOAN"),

ABERDUAR,

GAN

S. DARON JONES, YSW.,

"Between two worlds, Life hovers like a star,
'Twixt night and morn upon the horizon's verge;
How little do we know that which we are!
How less what we may be." —Byron.

ARWEINGERDD.

O! ddeigryn diragrith naturiol dy rediad
Yn awr o fy mynwes orlwythog a phrudd,
Eneinlwys ddehonglydd iaith dyner fy nheimlad
yn ddarlun o'm calon wrth wlychu fy ngrudd;
Ag alaeth y llwythwyd fy mynwes yn orlawn,
Mantellwyd claer seren llawenydd yn lân,
Darlunio y prudd—der a'r loes anghymodlawn
A deigryn sydd hawddwaith ond anhawdd â chan.

Llen ddu oer marwolaeth daenwyd
Dros ein holl obeithion ni,
"I. ab Ioan" dyner glwyfwyd
Pan yn gwisgo mantell bri;
Ow! ar helyg afon angau
Crogwyd ein telynau 'n fud;
Mwy ni chlywir ein caniadau—
Wylo'r awrhon wnawn y'nghyd.

Er fod bysedd anfarwoldeb
Yn cyfeirio tua' r lan,
At ogoniant a dysgleirdeb
Nef y nefoedd fel ei ran;
Fry at goron buddugoliaeth
Llawryf gwyrdd anfarwol fyd,
Rhaid yw rhoddi ffrwyn i hiraeth,
Dyn yw dyn er hyn i gyd."

O golli dim y golled hagra ' i gwedd-
Y drymaf, arwaf, un i deimlad byw-
Yw gweled claddu yn y dystaw fedd
Y tyner, addfwyn, diwyd blentyn Duw.

RHAN I.

"Er meddygon a'u doniau—a'u purlan
Hoff eirian, gyffeiriau,
Diddym oll yn y dydd mau
Unrhyw gynghor rhag angau."
—Ieuan Glan Geirionydd.

"Here is the wise, the generous, and the brave,
The just, the good."— Blair.

Taener clodydd gwych enwogion
Mewn hyawdledd, dysg, a dawn,
Pe heb nodi enw Ioan,
Byth ni fydd y rhestr yn llawn ;
Nid efelychydd oedd, ond ffynnon fyw-
A'i tharddle ynddi ei hun-yn rhedeg drwy
Fras diroedd annirnadwy Bibl Duw,
Ond sychodd angau hi: nid ydyw mwy.

Ei galon oedd yn wastad yn ei waith,
A'i waith feddiannai 'i galon fawr i gyd,
Ac nis gall awen lesg yn awr â iaith
Ddarlunio'r lles a wnaeth tra yn y byd.

Holl sengablwyr crefydd Iesu
Yrai i fythnosol daw,
Gordd rhesymeg yr Efengyl
Oedd yn wastad wrth ei law;
Dadrus wnelai ddyrys bynciau
Yr Ysgrythyr o bob rhyw
Gydag yni, ond gofalai
Rhag tywyllu meddwl Duw.

Fe ysgydwai yn ysgyrion
Hen welyau meddwl dyn,
Lle gorweddai traddodiadau
Amser fu, mewn tawel hun;
Blinder byth ni feiddiai 'n agos
Atom wrth ei wrando ef,
Yr oedd cadwen ei hyawdledd
Yn ein rhwymo wrth y Nef.

Rhesymwr ystyrbwyll, synwyrgall, a dyddan,
Ni fynai ei syflyd gan ddim ond gair Duw,
Yr hwn oedd ei fwa, ei gwmpawd, a'i darian,
Ei gysur wrth farw, a'i lywydd wrth fyw.

Bu yma yn y peiriau amser maith,
Ond allan daeth yn iach a pherffaith lân
Oddiwrth halogrwydd pechod dyrys:daith,
Fel aur coethedig o'r puredig dân.

Mor hyfryd gweled dyn ar derfyn oes
Yn canu yn ystormus hyrddwynt angau
Fod Crist yn gyfaill yn mhob ing a loes,
Yn llwyr dawelu chwyddlif ei deimladau.

Tywysen addfed oedd ar faes y byd,
A rhaid ei chyrchu adref yn ddihangol
I ddiddos ysguboriau gwynfa glyd,
O'r ddryghin at y dyrfa waredigol.

Y Cristion cywir—farn terfynodd ei lafur,
Teg redodd ei yrfa, gorphenodd ei waith;
Diosgwyd ei arf—wisg, enillodd y frwydr,
Ca'dd goron cyfiawnder ar derfyn y daith.

RHAN II.

"Oh! for a general grief, let all things share
Our woes, that knew our loves, the neighbouring air
Let it be laden with immortal sighs:
This is an endless wound,
Vast and incurable."—Isaac Watts, D.D.

"Un o'i fath, marw ni fydd—yn ei waith
Cawn ei wel'd o'r newydd;
Deil ei waith tra bo'r iaith rydd
A Gwalia wrth eu gilydd." —Caledfryn.

"Wedi marw!" oerias eiriau,
Archolledig a dihedd,

Mynwes oedd yn llawn serchiadau,
Heddyw 'n oer yn mynwes bedd;
Angau ! ti ddattodaist gwlwm
Cysegredig genyf fi,
Nes dros geulan pwyll a rheswm
Ffynnon galar chwydda 'n lli.

Fel yr ymglymai 'r iorwg am y pren,
Ymglymai 'i wendid a'i afiechyd yntau,
A mynych teimlai fod ei daith ar ben,
A murmur oer marwolaeth ar ei glustiau;
Ond doeth ragderfynedig amser Duw—
I'w edryd ef i'w adref—ni ddaeth eto,
Ei waith nid oedd ar ben, rhaid iddo fyw
Nes llwyr gyflawnu 'r gorchwyl a roes iddo.

Yn unfryd plethasom ein taerion weddïau
Mewn dwys ddymuniadau am wel'd ei wellhad,
Curiadau y galon oll yn erfyniadau
Ar Dduw am adferiad a chyflawn iachad.

Gwir gyfaill cariadus, gwr gweddus ei rodiad,
Diragrith ei fynwes, mewn parch gan bob dyn;
Ni raid i mi ffugio wrth lunio'r alarnad
Gwr anwyl oedd ef gan y Nefoedd ei hun.

Er cwrdd ar adegau â chroes anhawsderau
Ymdrechai fyn'd trwyddynt yn dawel a llon,
Erioed ni roes le i siom chwalu mwynderau
Amynedd a thuedd heddychol ei fron.

Sobr a difrifol ydoedd,
Addfwyn, serchus, cywir fryd,
Fel pe 'n teimlo pwys a nerthoedd
Dylanwadau arall fyd;
Yr oedd symledd yn ei fawredd,
Mawredd yn ei symledd ef,
Byth yn ddiddig nid arosai
Nes anelai 'r gwir i dref.

Ganwaith gwnaeth i Sion wenu
Mewn llesmeiriol deimlad byw,
Ganwaith drwyddo, testun canu
Gaed yn ngwydd angylion Duw.

Dirgelion ei galon, fel gwenau y Nef,
Addurnent ei ruddiau serchogwedd;
Nid "Cristion" mewn geiriau dibwrpas oedd ef,
Ond Cristion mewn gair a gwirionedd.

Trysorau diysbydd o gariad a swyn
Ddylifent trwy 'i ddoeth-lawn frawddegau,

Trwy gariad cadwynai bob ymffrost—rho ffrwyn
Ar warrau gwag wibiog feddyliau.

Ffraeth ydoedd, er hyn 'roedd cyfrolau o drefn
Yn nghudd yn ei fynwes serchoglon;
Meddyliai, ymbwyllai, meddyliai drachefn,
Cyn rhoddi 'r pwrpasol gynghorion.

Hawddgar frawd, gyd-weithiwr anwyl,
Henffych! 'rwyt ti heddyw 'n rhydd,
Wedi dechreu cadw noswyl
Ar ol gorphen gwaith y dydd.

Annheilwng oedd y byd o hono ef,
Rhy berffaith oedd i aros yma 'n hwy,
Addfedu 'roedd o ddydd i ddydd i'r Nef,
I'r lle 'r ehedodd uwch pob loes a chlwy';
Ei fywyd glân oedd fel y goleu—ddydd,
Oes faith fy mrawd, oes bur i Grist fu hon;
Pob dyn o chwaeth a'i parchai ef—a budd,
A gwir leshad gaed trwy'r gyfeillach lon.

Tyner-fwyn, siriol-fwyn, ei fywyd i gyd,
Ni phallodd ei wên yn nos angau.;
Ond beth am orfoledd a thegwch ei bryd
Mewn gor-hoen yn awr uwch gofidiau;
Ehedodd, dihangodd i'r bell hirbell daith,
Serch hudol nefolgainc a'i denodd
Uwchlaw pob darluniad uwch cyrhaedd fy iaith
'Roi drych o'r llawenydd feddiannodd.

Er hyn rhaid rhoi tafod i'm drylliog deimladau,
Gwag ydyw 'r Gymmanfa a'r cyrddau i gyd,
'R eglwysi gyd—blethant alarnad gofidiau
Am fugail mor ffyddlon a serchus ei bryd;
Ein dagrau y'nt halltach na'r wen—don pan ddymchwel,
Ein galar ymchwydda fel mynwes y môr,
Nes ydym rai prydiau yn beio ar ddirgel
Droadau cudd olwyn rhagluniaeth yr Ior.

DIWEDDGLO.

"Pe bae tywallt dagrau ' n tycio
Er cael eto wel'd dy wedd,
Ni chaet aros , gallaf dystio,
Hanner mynyd yn dy fedd."
—G. Hiraethog.

"Come hither, all ye tenderest souls that know
The heights of fondness and the depths of woe,
Death in your looks; come mingle grief with me
And drown your little streams in my unbounded sea.
—Isaac Watts, D.D.

Oer frigddu dymhestl-don angau aeth drosto,
Mae'n edwi mewn daear a'i fron yn ddifraw,

Ond caiff yntau 'r ceufedd cyn hir ei ferwino,
A'r gwan diymadferth o'i ddaear a ddaw;
Ond er fod y marwol mewn beddrod yn dawel
A mud dan dywarchen, llefara er hyn
Am oesau trwy riniau ei fywyd yn uchel,
Ni edwa 'i ragorion dan gloion y glyn.

Yn iach, fy mrawd anwyl, rhaid gadael dy fedd,
A byw rhwng llawenydd a galar;
'Rwyt ti heddyw 'n ddedwydd mewn hafan o hedd,
Dy fenthyg a gafodd y ddaear.

Adref aeth i wych brydferth-dir,
Anfarwoldeb pur di-len;
Do, derbyniodd goron euraidd
O gyfiawnder ar ei ben:
Unodd yn yr anthem newydd
Gyda'r seintiau glân y'nghyd,
Ond nid cyn rhoi argraph burlan
O ddylanwad ar y byd.

Paham y gwnawn wylo ag yntau mewn hoen
Ar eurwych esgynlawr bytholiant?
Mewn hwyl a melusder yn ngwyddfod yr Oen
Yn chwyddo per-geinciau gogoniant.