Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth/Dyfod yn Aelod

← Argraffiadau Crefyddol

Cofiant y Parch Thomas Edwards, Cwmystwyth gan John Evans, Abermeurig

Ei Helyntion fel Crefyddwr →

PENOD IV.

Dyfod yn Aelod.

ODFA HYNOD YN GWEDDIO—YN YMWASGU AT Y DISGYBLIONYN—DECHREU CADW DYLEDSWYDD DEULUAIDD—YN YMUNO A'R EGLWYS—YN PRIODI.

OND rhyfedd fu amynedd Duw yn fy ngoddef yn fy ngwrthgiliad! A mawr fu ei drugaredd tuag ataf yn fy nghofio yn fy iselradd ! Clod i'w ras. Ryw Sabbath, yn y flwyddyn 1844, pan oedd blaenor yn cyhoeddi y moddion am yr wythnos ganlynol, dywedai fod hwn i fod nos Fawrth yn pregethu, un arall nos Fercher, un arall nos Iau, a rhai eraill nos Wener. "Wel, wel," meddwn inau, "beth ddaw o'r holl bregethu yma, beth fydd y canlyniadau?" Modd bynag, yn yr odfa nos Fawrth, glynodd rhywbeth yn fy meddwl na fedrwn ymryddhau oddiwrtho. Nis gallwn beidio gweddio, a chwiliwn am le ar fy mhen fy hun i dywallt fy nghalon gerbron yr Arglwydd. A dyfnhau yr oedd yr argraffiadau ar fy meddwl yn. odfeuon y nosweithiau dilynol, nes yr oedd i raddau yn ddifrifol arnaf. Treiwn ymysgwyd oddiwrth y teimladau, a threiwn gredu nad oedd dim neillduol arnaf, ond yr oedd hyny yn anmhosibl.. Yn y trallod hwn y bum am rai wythnosau, ac ar yr un pryd yn ceisio ei guddio oddiwrth bawb eraill. Ond O! mor dda genyf oedd cael cyfleustra i ddadlwytho fy maich gerbron gorsedd gras mewn dirgel—fanau! Heb fod yn faith, deallodd fy rhieni a'm chwiorydd. fod rhywbeth mawr yn fy mlino; ond nid oeddynt yn synied yn. iawn ar y cyntaf beth oedd yr achos o hono. Yr oedd fy maich yn llawer trymach i'w ddwyn tra yn ymgadw rhag dweyd wrth neb am dano. Gwnawn ymdrech i nesau at grefyddwyr wrth fyned a dyfod gyda'm gwaith, i edrych a ddywedent ryw air wrthyf, ac i minau wed'yn gael adrodd fy nhywydd; ond fy siomi gefais yn ddieithriad. Credwn nad oeddynt yn meddwl fod ynof fi yr un duedd at grefydd. Bu cofio am fy nhrallod personol y pryd hwnw ac esgeulusdra crefyddwyr yn fy nghylch, yn symbyliad da i mi i dori at lawer yn ystod fy ngyrfa grefyddol, a chefais amryw hefyd yn yr un tywydd ag y bum inau ynddo.

Modd bynag, cario fy maich yr oeddwn i heb yngan gair wrth neb, na neb yn yngan gair wrthyf finau, am grefydd, na phechadur, na Cheidwad. Yr oeddwn yn gweithio ar y pryd gyda brawd crefyddol, a diau genyf ei fod yn ymbalfalu rhywbeth yn ei feddwl ynghylch fy nistawrwydd pruddaidd yr wythnosau hyn. Ond ryw brydnawn, aeth fy maich yn rhy drwm i'w gario yn mhellach, mynegais yr oll iddo, a rhyfedd fel y llawenychodd. Yn ganlynol, cefais fy nghyfarwyddo a'm diddanu ganddo, fel mamaeth dirion yn diddanu y plentyn. Yn y cyfamser, yr oedd fy rhieni yn gwneyd i mi ddarllen penod hwyr a boreu ar y ddyledswydd, pan y byddwn yn bresenol. A rhyw noson, ar ol darllen y benod, dywedasant wrthyf yn benderfynol am fyned i weddi hefyd. Teimlwn bwysau y greadigaeth yn dyfod ar fy mhen gyda'r gorchymyn. Diffoddwyd y ganwyll; a chan mor ddisymwth y daeth y peth arnaf, ni chefais amser i ymgynghori â chig a gwaed, aethum ar fy nglinau, a thrwy y gwasanaeth, ac nis gwn eto pa fodd. Ond wedi fy myned i'r gwely, cofiais y byddai fy nhad yn myned oddicartref yn blygeiniol iawn dranoeth; a chan nad oedd y ddyledswydd byth yn cael ei hesgeuluso, os byddai fy nhad gartref, gwyddwn y byddai fy mam yn gosod arnaf yr angenrhaid hwn; a dechreuais grynu gan ofn y byddai i rywrai ddyfod i'r siop ar y pryd, a gwrando arnaf. Ac wedi cael y boreufwyd, wele fy mam yn dyfod a'r Beibl i'r bwrdd, ac yn cloi y drws, fel na byddai i mi gael fy aflonyddu gan neb dynion; a chan nad oedd neb arall o'r teulu yn bresenol, teimlais dipyn o hamdden i fyned at y ddyledswydd. A chefais ychydig o bleser hefyd y boreu hwnw wrth ledu fy achos gerbron Duw fel pechadur.

Aeth y si trwy y gymydogaeth fy mod yn myned i'r seiat yr wythnos ganlynol. Ond yr oeddwn i yn pryderu yn fawr beth a wnawn, oblegid yr oeddwn ar y pryd mewn cyfeillach â merch ieuanc, yr hon oedd yn ddigrefydd, ac wedi myned yn rhy bell i dynu yn ol, yr hyn na ewyllysiwn chwaith. A gwyddwn fod llinyn yr hen flaenoriaid mor dyned ag oedd bosibl gyda hyn, fel pob peth arall, yn yr amser hwnw. Ond trwy fod lliaws o frodyr yn fy anog mor daer, a minau yn methu cael tawelwch, i'r cyfarfod eglwysig yr aethum. A nos Sadwrn y cynhelid y cyfarfod hwn bob amser yn yr adeg hono. Ac fel yr oeddwn wedi synied, cefais ar ddeall yn bur fuan wedi fy ngalw ymlaen, fod llinyn yr hen dadau yn llawn mor dỳn ag yr oeddwn wedi meddwl. Dywedent fod yn rhaid i mi newid fy sefyllfa cyn y gallent roddi i mi ddeheulaw cymdeithas. Yr oedd lliaws yr eglwys yn wahanol eu teimladau, os nad eu barn hefyd, a mynent adael ar fy addewid y gwnawn gadw at reolau yr eglwys yn yr amgylchiad. Teimlwn yn ddigon ystwyth ar y pryd i fyned dan eu traed, a gwneyd beth bynag a geisient genyf, ond yn unig i mi gael lle yn y ty. Noson ystormus a fu y nos Sadwrn hono i mi rhwng pob peth, ond cefais fy nerbyn, a cheriais inau allan gyfarwyddiadau yr eglwys yn fanwl, gan newid fy sefyllfa mor fuan ag y gellais. Ac heb fod yn faith, cafodd fy mhriod ei gogwyddo i ddwyn yr iau fel finau, ac yr ydym wedi cael y fraint o gael ein cynal dani hyd heddyw—" y deugain mlynedd hyn." Cefais fy nerbyn i gymundeb ymhen ychydig o wythnosau. Bu y frawdoliaeth oll, ond ychydig eithriadau, yn siriol iawn i mi, gan fy nghyfarwyddo a'm diddanu bob cyfleustra a gaent, ac am hyny teimlaf barch i'w llwch hyd yn awr. Dylaswn ddweyd mai adeg nosaidd ar grefydd ydoedd ar y pryd, a fy mod o'r herwydd fel aderyn y to, yn unig ymysg fy nghyfoedion.