Daff Owen/Sioni Cwmparc

← Canu a Chantorion

Daff Owen gan Lewis Davies (Lewis Glyn Cynon)

Aberhonddu →

XIII. SHONI CWMPARC

FEL yr ai'r dyddiau ymlaen dechreuodd Daff ymserchu'n fawr yn ei bartner. Yn un peth, yr oedd yn lowr deheuig (neu "goliar decha" fel y buasai D. Y. ei hun yn ei ddywedyd), a mwy na hynny nid oedd dim yn ormod trafferth ganddo i helpu Daff i ddod yn lowr da hefyd. Ac o gymryd diddordeb yn y Cantwr, braidd yn amhosibl a fyddai cynnal y diddordeb hwnnw heb droi rhyw gymaint ym myd cân. Felly, ac yntau'n dechreu dyfod yn eofnach i siarad, ebe Daff un diwrnod,—

"Mae canu da yng nghapel y Baptist, D.Y., on'd oes a?"

"O diar, ôs! hynny yw o ganu fel'ny. Ia, canu cysegretig, dyna'r gair, ôs, yn wir, ganu piwr digynnig. Ond bachan! beth pe baut ti'n clywad 'n parti ni,— dyna i ti ganu!

"Ti glywast Shoni Cwmparc yn 'i shimplo fa pwy ddydd, a dy shimplo ditha' fel down bass gyda llaw.

Ho'i, Daff! beth pe baut ti'n dod yn down bass heb jocan un o'r blynydda' nesa' 'ma! Dyna'r lle bydda sbort. Beth yw dy oetran di 'nawr?"

"Cerad ar 'y mymthag."

H'm, lled ifanc. O'dd rhai o dy dylw'th di'n canu?"

"Na, neb ond mam, 'rodd hi'n ffond iawn o ganu.'

Beth o'dd hi'n ganu?

O— Newyddion da,' 'Er i'r ffigysbren,' 'Y Bachgen Main,' 'Deio Bach'; ac 'rwy wedi clywad Shoni'n canu un oedd hi'n ffond ohoni, ond nid yw e'n i chanu hi 'run peth i'r dim."

"Beth yw honno?"

Ffarwel i Langyfelach,' ac ma' fa'n gatal y penillion gora' ma's, 'rwy'n cretu."

"O, wel, dwed di hynny wrtho fa, nei di, a fe dy baca' i di i'r lan. Dyma fa'n dod ar y gair !

"Clustfeiniodd y ddau lowr am ennyd, a chlywsant yr halier cerddgar wrthi yn ôl ei arfer yn cymysgu ei gân â chyfarwyddiadau i'w geffyl a'r dryswr bach,—

Ffarwel i Langyfelach lon

"Come, Jim!"

A'r merched ifanc oll o'r bron

"Dera, nei di."

Rwy'n mynd i weld pa un sydd well

"Tro'r pwyntars 'na!"

Ai ngwlad fy hun, ai gwledydd pell

"Whoa!"

Chwarddodd y ddau yn ddistaw, a chyn iddynt ddibennu dyna lais Shoni yn gofyn,—"Beth am y ddram 'na, Pentra?"

Cwmparc dere lan yma am funud, nei di? Pam na gani di'r gân yn right?"

"Be' sy'n wrong arni?

"Wrong, wir! Cân y penillion i gyd, yn lle codlach yr un hen bennill o hyd!"

Wel, cân di nhw ta, os wyt yn eu gwpod nhw'n well!"

"Rwy'n gwpod mwy na thi ohonyn' nhw, ond dyma foy bach sy'n eu gwpod i gyd. Ia! Ia! Yr un boy bach o'ut ti'n ei alw yn down bass bwy ddydd. Dyna'ch ffordd chi yn Nhreorci, shimplo pawb a phopath."

"Dwêd nhw wrtho fa, Daff!"

Ar hyn, dechreuodd y llanc eu hadrodd, a hawdd iddo oedd eu cofio i gyd, canys clywsai ei fam yn eu canu ganwaith. Pan ddaeth at y penillion olaf,—

"Marchio wnawn tua Llundain fry,
Duty caled ddaeth arnom ni,
Handlo'r ddryll, a'r cleddyf noeth,
Y bullets plwm, a'r powdwr poeth.

Os gofyn neb pwy wnaeth y gân,
Dywedwch chi mai merch fach lân
Sydd yn gweddio bob nos a dydd,
I'w chariad annwyl ddod yn rhydd."

amlwg oedd bod Cwmparc yn eu clywed am y tro cyntaf, a phan ddibennwyd, ebe fe ar unwaith, "Da iawn, wir ! Da iawn, wir! Rhaid i fi gâl y rheina gyda ti. A chyda llaw 'down i 'n meddwl dim drwg bwy ddydd 'ma, nag o'wn, wir. O's rhacor o ganeuon gen't ti?"

Cyn y gallodd Daff ei ateb un ffordd na'r llall, bwriodd y Cantwr i mewn,—

"'M, bachan, ôs, cannoedd o nhw. I dylwyth e' yw'r cantorion gora' round i Builth. 'I fam e' oedd Eos Llywel, a ma'i frawd hena' yn broffeswr mawr vm 'Merica': reg'lar top—notcher he'd! Fe ro i gyngor i ti, Shoni, meddwl di lai am d'hunan a dy Dreorci a mwy am ddyn'on sy'n amgenach na ti. 'Dwyt ti ddim yn bad sort i gyd. Ond dyna fe, cofia beth 'wy i 'n 'weud! Mâs a'r ddram 'na 'nawr!"

Yn ystod yr araith hon-un hir iawn a chyfrif mai'r Cantwr oedd yn siarad, ceisiodd Daff roddi taw ar hyawdledd D.Y. parthed ei dylwyth, ond ni fynasai'r Cantwr beidio, a deallodd Shoni y peth fel rhan o swilder yr hogyn. "Dyna weipad iddo fe!" ebe'r Cantwr mewn ychydig funudau ar ôl i'r ddram fynd, "'ma fa wedi gofyn amdeni ers llawer dydd. Dyna ddicon heddi', Daff bach! Gwishg dy gôt i ni gâl mynd!"