Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I/Bevan, William

Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I

gan Josiah Thomas Jones

BEVAN, WILLIAM, a anwyd y 3ydd o Dachwedd, 1825, yn nhy ei dadcu, Evan Rowlands, yn Nantyglo. Gwanaidd o gyfansoddiad ydoedd yn blentyn, ac nid llawer o nerth corfforol oedd ganddo wedi ei ddyfod yn ddyn. Yr oedd ynddo gryn awydd am lyfrau er pan ddysgodd ddarllen gyntaf, pan oedd tua saith neu wyth mlwydd oed. Cafodd bob cefnogaeth gan ei rieni yn mhob tuedd dda—mewn esiamplau, cynghorion, ysgolion dyddiol, manteision crefyddol, ac arian i brynu llyfrau, &c. Nid dyweyd fyddai ei rieni ef wrtho, fel llawer o rieni pan geisiai ychydig at brynu llyfrau, "Darllen y llyfrau sydd genyt, nid wyt yn eu cofio yn rhy dda, mi wn," neu fygwyth taflu ei lyfrau i'r tan, fel y gwna rhai disynwyr, ac wrth hyny yn lladd y duedd at lyfrau, ac yn dra mynych at bob peth da yn gyffredinol; a phan ddaw y bachgen i enill arian, a chan fod y duedd hono wedi ei lladd, caiff ei arian fyned i'r dafarn, neu feallai at bethau gwaeth na hyny. Byddai rhieni W. Bevan yn ei wobrwyo am ddysgu ac adrodd penodau, &c. Ni byddai byth yn uethu enill ei wobr ond iddo roddi ei feddwl at hyny, a byddai yn dal y penodau hyny yn ei gof, nes oedd fel math o fynegeir byw. Pan yn bumtheg oed daeth at grefydd; bedyddiwyd ef gan Mr. S. Williams, gweinidog y Bedyddwyr yn Nantyglo; ac yn fuan wedi hyny anogwyd ef i draddodi darlithiau yn yr ysgol Sul, yr hyn a wnai yn Gymraeg neu yn Seisneg. Derbyniwyd ef i athrofa Pontypool, Ionawr 10fed, 1848. Nid oedd ei gyfansoddiad mor gryf ag oedd angenrheidiol wrth fyned i wynebu ar ei fyfyriaeth athrofaol, oblegyd yr oedd yn fyfyriwr mor ddwys; ond daliodd ei dir yn lled dda hyd onid aeth yr haf canlynol i gasglu at y coleg, yn nhref Penfro, lle y cafodd wely llaith. Efe a ddaeth adref wedi cael saeth farwol yn ei gyfansoddiad. Ymdrechwyd cael y meddygon goreu ato, ond bu y cyfan yn ofer. Darfod yr oedd er pob ymdrech i'w iachau. Yr oedd yn mynwes yr eglwysi cymydogaethol yn gystal a'r eglwys y perthynai iddi. Yr oedd pawb am iddo gael byw; ond rhoi fyny y babell bridd a wnaeth yr enaid i fyned i'r "ty nid o waith llaw, tragywyddol yn y nefoedd.'