Gwaith Goronwy Owen Cyf I/Cywydd y Calan

← Hiraeth

Gwaith Goronwy Owen Cyf I gan Goronwy Owen golygwyd gan Owen Morgan Edwards

Marw Elin →

CYWYDD Y CALAN.

At William Morris, Rhag. 21, 1755

DEAR SIR,—Mi dderbyniais yr eiddoch o'r 4dd; ond Duw a'm cysuro, prin y medrwn ei ddarllen gan glafed oeddwn. I Dduw y bo 'r diolch, dyma fi ar fy nhraed unwaith eto, ond yn ddigon egwan a llesg, e ŵyr Duw. Yr oeddwn ar y ddegfed wedi myned i Crosby i edrych am fy anwyl gyfaill a'm cydwladwr a'm cyfenw, Mr. Edward Owen, Offeiriad y lle, ac yno'r arhosais y noson yn fawr fy nghroesaw yn nhy Mr. Halsall, patron fy nghyfaill, ac a aethym i'm gwely yn iach lawen gyda Mr. Owen; ond cyn y bore yr oeddwn yn drymglaf o ffefer; ond tybio yr oeddwn mai 'r acsus ydoedd; ac felly ymaith a mi adref drannoeth, a digon o waith a gefais i ddringo ar gefn fy ngheffyl. A dydd Sul fe ddaeth Mr. Owen yma, o hono ei hun, i bregethu trosof, ac a yrrodd yn union i gyrchu'r Dr. Robinson a Mr. Gerard yr apothecari ataf; a thrwy help Duw fe ffynnodd ganddynt fedru gwastrodedd ac ymlid y cryd a'r pigin; ond y mae'r peswch yn glynu yma eto. Mi wylais lawer hidl ddeigryn hallt wrth feddwl am fy Rhobyn fychan sydd yn Mon. Ond beth a dal wylo? gwell cadw fy nagrau i waith angenrheitiach. A body and mind harassed and worn out with cares and afflictions cannot hold out any long while. Gwnaed Duw a fynno! Ni bum yn glaf erioed o'r blaen, am hynny mi wneuthym ryw fath ar gywydd i hwn, sef y Calan, o'r old style, Ionawr y ddeuddegfed.

CYWYDD I'R CALAN.

Ow! hen Galan, hoen Gwyliau,
Cychwynbryd fy mywyd mau,
Ond diddan im' gynt oeddit
Yn Ionor? Hawdd amor it'!
Os bu lawen fy ngeni.
Ond teg addef hyn i ti?
Gennyt y cefais gynnydd
I weled awr o liw dydd.
Pa ddydd a roes im oesi,
Trwy rad Ion ein Tad, ond ti?
Adrodd pob blwydd o'm hoedran,
O ddiwyd rif, oedd dy ran;
A gwelwyd, ben pob Gwyliau,
Mai tycio wnaeth y maeth mau;
Er yn faban gwan gwecry,
Hyd yn iefanc hoglanc hy;
O ddiofal bydd iefanc,
Yn wr ffraw goruwch llaw llanc.
Ac ar Galan, in anad
Un dydd, bum o wr yn dad.
Finnau ni bum yn f einioes
Eto 'n fyr it' o iawn foes.
Melus im' ydoedd moli
A thra mawrhau d' wyrthiau di,
Ac eilio iti, Galan,
Ryw gelfydd gywydd neu gân.
Dy gywyddau da gweddynt
A'th fawl; buost gedawl gynt.
Weithion paham yr aethost,
Er Duw, wrthyf fi mor dost?
Rhoddaist im ddyrnod rhyddwys
O boen, a gwae fi o'i bwys!

Mennaist o fewn fy mynwes
A chlefyd o gryd a gwres,
A dirwayw 'r poethgryd eirias
Yn nglŷn â phigyn a phas.
Ai o ddig lid ydd wy glaf?
Bernwch, ai cudab arnaf?
Od yw serch, nawdd Duw o'i swm,
Ai cudab yw rhoi codwm
A chystudd di fudd i f' ais,
I'm gwanu am a genais?
Ar hwrdd os dy gwrdd a gaf
Eilchwyl, mi a ddiolchaf.
Ni chaf amser i 'mdderu;
Diengaist yn rhydd, y Dydd du;
Rhedaist fal llif rhuadwy
I'r môr, ac ni 'th weler mwy;
A dygaist ddryll diwegi,
Heb air son, o'm byroes i;
Difwynaist flodau f' einioes;
Bellach pand yw fyrrach f' oes?
O Galan hwnt i'w gilydd
Angau yn nesau y sydd;
Gwnelwyf à nef dangnefedd
Yn f' oes, fel nad ofnwyf fedd.
A phoed hedd cyn fy medd mau,
Faith ddwthwn, rhof â thithau.
Dy gyfenw ni ddifenwaf,
Os ei gwrdd yn f' oes a gaf.
Ni thaeraf annoeth eiriau,
Gam gwl, er fy mygwl mau.
Bawaidd os hyn o'm bywyd,
Rhwy fu 'r bai rhôf fi a'r byd;
Addefer di yn ddifai,
Rhôf fi a'r byd rhwy fu 'r bai.

Duw gwyn a'm diwygio i,
A chymod heddwch imi
A ddel cyn dy ddychwelyd,
A llai fyddo bai y byd;
Yno daw Gwyliau llawen
I mi ac i bawb. Amen.

Mi gefais lythyr oddiwrth y Llew yr un diwrnod a'ch un chwithau. Yr oedd pawb yn iach yno, ac ynteu ar gychwyn i Lundain. Yr oedd yn peri i mi gymeryd calon—not to be disheartened: ond—

"Hawdd yw d'wedyd Dacw'r Wyddfa';
Nid eir trosti ond yn ara';"

eto yr wyf yn tybio fod fy nghalon i o ddur neu o ryw ddefnydd rhy wydn a pharhaus i dorri.

Mae, fel y byddwch gan fwyned ag ymwrando, eisiau am offeiriadaeta imi erbyn Calanmai; oblegid mi roddais warning i'm hen feistr er ys mis neu well, drwy rhyw ymgom a fuasai rhyngof a'r Mynglwyd yn nghylch myned yn Offeiriad Cymreig yn Llundain; a chan nad wyf yn clywed gair oddi wrtho, I mistrust that the scheme has miscarried, and almost repent of my rash warning here. My circumstances will not allow me to be idle for one week.