Gwaith John Thomas/Taith i'r Gogledd

Gwaith John Thomas

gan John Thomas, Lerpwl

→

XX. TAITH I'R GOGLEDD.

Yr oeddwn yn cychwyn o gymanfa Llansadwrn, a gynhelid Mai 22ain a'r 23ain.—y gymanfa sirol gyntaf yn sir Gaerfyrddin. Mr. Williams, Llandeilo, oedd gweinidog Llansadwrn. Rhoddodd fi i bregethu gyntaf yn yr oedfa chwech o'r gloch y bore, ar y maes,—ac yr oeddwn yn falch o'r anrhydedd. Pregethais y bregeth ar y geiriau, —"Ar yr hyn bethau y mae yr angylion yn chwenychu edrych"—yr hon oedd y brif bregeth gennyf i fyned i'r daith. Rhoddid canmoliaeth uchel iddi. Nos olaf y Gymanfa yr oeddwn yn Ffald y Brenin, ac ar fy ffordd yno cyfarfuais â Benjamin Evans, brawd fy hen gyfaill, Joseph Evans, Capel Seion; ac wedi deall fy mod yn myned ar daith i'r Gogledd, dywedai yr hoffai ddod gyda mi; a chymhellais ef i ddyfod. Yr oedd ef ar y pryd yn cadw tipyn o ysgol yn Abergorlech, ac ar dorri yr ysgol dros wyliau yr haf. Dywedodd wrthyf cyn ymadael, efe i Abergorlech a minnau i Ffald y Brenin, os cawsai fenthyg pony gan rywun, y deuai ar fy ol cyn y Sabboth. Pregethais nos Iau yn Ffald y Brenin. Dydd Gwener pregethais yn Ebenezer am ddeg, Ty'n y Gwndwn am ddau, ac Aberaeron yn yr hwyr. Yn Aberaeron pregethais y bregeth ar "Adferiad popeth," yr hon oedd yn y wasg. Canmolai Mr. Evans hi, ond dywedodd y buasai yn ychwanegu un peth ar y diwedd, fel cymhwysiad—Er yr adferid pobpeth nad oedd adferiad o uffern. Derbyniais ei awgrym, ac anfonais i'r swyddfa i ychwanegu hynny. Yr oedd ef wedi dyfod fwy i gyffyrddiad a'r Sosiniaid na mi, ac felly wedi clywed mwy yn haeru adferiad o'r poenau. Yn fy llety, nos Wener, pan yn hwylio i fyned i orffwys, pwy a ddeuai i mewn ond Ben Evans, wedi llwyddo gael pony i ddyfod gyda mi. Dydd Sadwrn, pregethason yn Nebo am ddeg, ac yn Llangwyryfon am ddau; ac yr oeddym i fod yn y Parth yr hwyr, ond collwyd y cyhoeddiad, ac yn Tan y Castell y buom yn lletya,—lle y cawsom bob croesaw. Y Sabboth, yr oeddem yn Aberystwyth am ddeg, yn Llanbadarn am ddau, ac yn Talybont am chwech. Nid oes gennyf fawr gof am y Sabboth, ond i ni gael deuddeg ceiniog o bres bob un am bregethu yn Llanbadarn; ac yr oeddynt yn ddigon hylaw i dalu y gates. Yr wyf yn cofio hefyd i bobi Talybont gael y fath flas âr bregeth “Yr angylion," fel y bu raid i mi addaw Sabboth yno wrth ddychwelyd, ac estynnodd hynny fwy nag wythnos ar fy nhaith, er mwyn i mi fod yno ar Sabboth Cymundeb, gan eu bod ar y pryd heb weinidog. Nos Lun yr oeddem yng nghapel y Graig, Machynlleth. Aethom ddydd Mawrth heibio i Ddolwen, i weled Mr. Williams Aberhosan, ac i Lanbrynmair erbyn yr hwyr. Yr oedd rhyw ddyryswch ar y cyhoeddiad, ond yr oedd ysgoldy y Bont yn cael ei agor, a tea party yno, â Mr. Evans Llanidloes, wedi ei alw yno i bregethu. Dydd Mercher yr oeddem yn Beulah am ddeg, a Llanfair yn yr hwyr; nos Iau yn Llanfyllin nos Wener yn Llanrhaiadr, a nos Sadwrn yn Smyrna. Yn y lle olaf cyfarfuom â Richard Jones, Llwyngwril, a chan nad oedd lle ond i un o honom gysgu, a hynny gyda'r hen frawd o Lwyngwril, aethom ein dau ar ol yr oedfa i Groesoswallt. Pregethasom yno am ddeg bore Sul, yn Rhosymedre am ddau, ac yn Rhosllanerchrugog am chwech. Yr oedd pethau yn isel iawn yn y Rhos y pryd hwnnw. Nos Lun yr oeddem yn Llangollen. Nos Fawrth, yn y Bala. Yr oedd yn noson gyntaf y Sasiwn, ond cyhoeddwyd ni, a chawsom gynulleidfa weddol. Yr oedd y myfyrwyr oll yno. Bore drannoeth cyfarfum a'm brawd Owen. Yr oedd wedi gorffen yn Edinburgh, a phregethodd yn olaf y noson olaf, oddiar geiriau, —"Canys trwy ras yr ydych yn gadwedig,"—a dyna y waith gyntaf iddo bregethu yn Sasiwn y Bala, a chafodd oedfa nodedig. Nid oedd dim yn gyffelyb wedi bod. Daeth sôn am yr oedfa ar fy ol. Aethom i Lanuwchlyn nos Fercher, a bu raid i mi yno hefyd addaw Sabboth wrth ddychwelyd. Yr oeddynt heb weinidog. Dydd Iau yr oeddem yn y Brithdir a Dolgellau. Nos Wener, yn Pen y Stryt,—a dyna un o'r lleoedd llwytaf a welsom ar y daith. Yr oeddem i fod nos Sadwrn yn Maentwrog, ond ni chyhoeddwyd ni. Pregethasom yno bore Sul, ac yn Porthmadog am ddau. Dywedodd Mr. Ambrose wrthyf, wedi gwrando fy nghyfaill, —"Yr ydych chi yn gall iawn, wedi dod a phregethwr ddigon sal gyda chi yn gyfaill, er mwyn i chi ddangos yn well, fel y bydd dyn wrth arwain march yn dod ar gefn merlyn bychan er mwyn i'r march ymddangos yn fwy.' Nos Sabboth yr oeddwn i yn Pantglas, a Ben Evans yn Nazareth. Gadewais ef i ddilyn y cyhoeddiadau y dyddiau canlynol, ac aethum ar fy union i Fangor; ac yna i Fon am yr wythnos honno. Mae gennyf gof fy mod yn Amlwch yn pregethu “Na rwgnechwch," a'i bod yn oedfa lled dda. Yr oedd amryw mewn trallod mawr. Rhoddodd Mr. Jones ar y diwedd allan i'w ganu,

"Dysg fi 'dewi gydag Aaron
Dan holl droion dyrys Duw."

Yr oeddem wedi trefnu i fod yng Nghorwen (ar y ffordd adre); ond gan nad oedd cyhoeddiad, aethom ymlaen drwy y Bala, a hyd Ty Mawr, Llanuwchllyn, gan mai yno yr oeddym i fod y Sabboth. Yr oeddem yr wythnos ddilynol yn myned i ryw leoedd yn sir Drefaldwyn, ac i'r Foel i urddiad Mr. Edward Roberts. Aethom y noson honno i Samah, ac yr oedd Mr. Samuel Roberts yno gyda ni, a mawr ganmolai y bregeth "Na rwgnechwch." Nos Wener yr oeddem yn Salem, Machynlleth ; ac yn myned oddiyno i Dal y Bont nos Sadwrn, ar wlaw mawr na bum allan ond anaml ar ei gyffelyb.

Yn y daith honno drwy y Gogledd cyfarfyddais â llawer o hen gyfeillion, ond ychydig gyfle gefais i glywed neb yno yn pregethu. Bum yn ymddiddan ag amryw yn nghylch pregethu, ac am grefydd yn gyffredinol: ond rywfodd nid oedd fy syniad am y Gogledd, ei gweinidogion a'i phobi, wrth ddychwelyd mor uchel ag ydoedd wrth gychwyn, ac ddangosai pethau i mi yn wahanol iawn i'r hyn yr ymddangosent bedair blynedd cyn hynny. Ymddangosai y gweinidogion agos oll fel rhai heb fod yn ysbryd eu gwaith, fel y gweinidogion ym mysg y rhai yr oeddwn i yn arfer ymdroi yn y Dê. Gwelwn fod llacrwydd mawr gyda dirwest, a'r rhai oedd eto yn para yn hynod o ddisêl; pan yr oeddym ninnau,—y rhai oedd yn ddirwestwyr yn y De, ac yr oedd nifer fawr o honom—yn angerdd ein sel. Parodd hyn i mi ddychwelyd â syniad îs am y Gogledd nag oedd gennyf wrth gychwyn, a llawer llai o awydd myned yno drachefn.