Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1/Trifil
| ← Victoria | Hanes Eglwysi Annibynol Cymru Cyf 1 gan Thomas Rees a John Thomas, Lerpwl |
Risca → |
TRIFIL.
Pentref bychan, neu nifer o dai gwasgaredig yn mhlwyf Llangynidr ydyw y Trifil. Saif ar derfyn sir Frycheiniog, rhwng Tredegar a'r Gogledd. Mae yma gloddfa cerig calch helaeth at wasanaeth y gweithfeydd; ac ar hyny yn benaf yr ymddibyna yr ardalwyr am eu bywioliaeth. Er mai yn sir Frycheiniog y mae y lle yn ddaearyddol, etto y mae wedi bod bob amser mewn cysylltiad crefyddol a sir Fynwy. Yr oedd amryw o'r ardal yma yn cyrchu i Dredegar i addoli, ac yn aelodau o Saron, ac er cyfleustra iddynt hwy, adeiladwyd yno yn 1830, gapel bychan, yn benaf trwy lafur Mr. H. Jones, y gweinidog ar y pryd yn Saron. Nid oeddynt ond ychydig o rifedi, ond yr oeddynt yn rhai ffyddlawn a diwyd; a bu gofal y lle am y blynyddau cyntaf ar Mr. Jones, yr hwn a gyrchai yma yn gyson a rheolaidd. Wedi i Mr. Jones roddi y lle i fyny, cymerwyd at y lle gan Mr. W. Watkins, mewn cysylltiad a Seion, Rhymni, hyd y flwyddyn 1841, pan y cymerwyd eu gofal gan Mr. J. Prothero, Llangynidr. Er fod gan Mr. Prothero ffordd faith i ddyfod atynt, etto anaml y byddai yn absenol oddiwrthynt, pan fyddai disgwyliad am dano. Wedi marwolaeth Mr. Prothero, yn mhen amser cymerwyd eu gofal gan Mr. W. Williams, Adulam, Tredegar, a bu ef yn llafurio yma gyda chymeradwyaeth mawr am lawer o flynyddau. Yn 1863, rhoddwyd galwad i Mr. George Owen, pregethwr cynnorthwyol perthynol i Seion, Rhymni, ac urddwyd ef yn weinidog arnynt, ac efe sydd yma etto. Ymddibyna Mr. Owen, fel o'r blaen, ar ei alwedigaeth fydol am ei gynnaliaeth, gan roddi cymaint o'i amser ag a allo i'w gwasanaethu, a derbyn ganddynt yr hyn y byddant yn alluog i'w roddi. Ni bu yr eglwys erioed yn gryf, ac nis gellir disgwyl iddi fod yn ol rhifedi y boblogaeth, yn lluosog iawn. Nid ydym yn gwybod am ddim neillduol a gymerodd le yma yn nglyn a'r achos o'r dechreuad; ond y mae yma rai ffyddloniaid wedi bod bob amser; a chanddynt am yr achos bychan yn y lle "fawr ofal calon."