Hanes y Bibl Cymraeg/Llyfr Duw
| ← Cynwysiad | Hanes y Bibl Cymraeg gan Thomas Levi |
Casgliad Llyfrau Y Bibl |
.jpg)
HANES
Y
BIBL CYMRAEG.
PENNOD I.
LLYFR DUW.
LLYFR Duw yw y Bibl. Datguddiad ydyw o feddwl—Duw i ddyn; dyna ddeallir wrth ei alw yn Ddatguddiad Dwyfol. Cymhwyswyd dynion duwiol, trwy ddylanwad yr Yspryd Glân, i dderbyn, a throsglwyddo, y Datguddiad hwn, trwy air, neu ysgrifen; dyna ddeallir wrth Ysprydoliaeth Ddwyfol.
Am hyn gelwir y llyfr hwn yn Ysgrythyrau, neu Ysgrifeniadau Sanctaidd. Gelwir ef yn Hên Destament a Thestament Newydd, oddiwrth fod yr Arglwydd yn arfer galw y berthynas oedd rhyngddo ef a'i bobl ar yr enw Testament, neu Gyfamod. Gelwid yr enw ar y cyntaf ar y berthynas hono; ac wedi hyny ar y llyfr yn mha un yr oedd y berthynas, y Testament, neu y Cyfamod hwnw yn ysgrifenedig. Gelwir. ef Bibl, neu Lyfr, oddiwrth y gair Groeg, Biblos, ac y mae ei bwysigrwydd yn teilyngu iddo yr anrhydedd o'i alw, Y LLYFR.
Moses, "gwâs yr Arglwydd," oedd awdwr ysprydoledig y llyfr cyntaf yn y Bibl; ac Ioan, apostol Iesu Grist, oedd awdwr ysprydoledig y llyfr diweddaf, geiriau olaf yr hwn sydd yn glo ar Lyfr Duw. Ac er fod mwy na phumtheg cant o flynyddoedd rhwng amser Moses ac Ioan, a bod degau o awdwyr gwahanol, mewn gwahanol wledydd, oesau, ac amgylchiadau, wedi bod yn ysgrifenu rhannau o'r Llyfr yn y cyfwng hwn, eto y mae perffaith unoliaeth, mewn athrawiaeth ac amcan, yn rhedeg trwy yr oll.
Mae y Bibl yn lyfr y byd. Nid llyfr cenedl, nac oes, na gwlad, ond llyfr dynoliaeth. Mae yn wir ei fod, ar un olwg, yn lyfr cenedlaethol; yn llawn o nodweddion Iuddewig. Ond, ar yr un pryd, y mae yn lyfr cyffredinol—yn lyfr yr holl fyd, yn fwy felly na'r un llyfr a ysgrifenwyd erioed. Nid yw amgylchiadau gwledydd na threigliad amser yn effeithio dim ar gymhwysder ei wirioneddau. Y mae mor gymhwys i Gymry y bedwaredd-ganrif-ar-bumtheg ag ydoedd i Iuddewon Palestina filoedd o flynyddoedd yn ol.
Nodwedd arbenig arall yn Llyfr yr Arglwydd ydyw, ei fod mor gyfieithadwy.
Er mai llyfr wedi ei gyfieithu ydyw y Bibl Cymraeg (fel Bibl pob cenedl heddyw), eto mae ei Gymraeg yn safon yr iaith. Deallwn hefyd ei fod felly yn mysg cenedloedd yn gyffredin. Pa lyfr mor Gymreigaidd a'r Bibl Cymraeg? Ac am ba gyfieithiad arall y gellid dywedyd hyn?
Llyfr y llyfrau yw y Bibl. Duw yw ei Awdwr; gwirionedd yw ei gynwys; ac iachawdwriaeth ᎩᎳ ei amcan. "Rhoddwch i mi y Llyfr," meddai Syr Walter Scott, ar ei wely angau. "Pa lyfr?" gofynai ei wâs, heb ddeall am ba gyfrol yr oedd yn galw. "Paham y gofynwch hyny?" ebe yntau," nid oes ond un!"
Nis gellir hysbysu amcan y Bibl yn well na dyweyd mai datguddiad ydyw o'r Duw mawr yn Nghrist Iesu, yn cymodi y byd ag ef ei hun. Dyma amcan yr holl Fibl, yr Hên Destament yn gystal a'r Newydd. Mae yr Hên Destament yn dechreu gyda hanes dyfodiad pechod i'r byd, ac addewid am Grist i waredu oddiwrtho; a'r Newydd yn dechreu gyda hanes genedigaeth y Crist hwnw. Cysgod o hono Ef ydoedd Moses; gwelodd Abraham ei ddydd ; canodd Dafydd am dano; a hysbyswyd Ef gan yr holl brophwydi. "Duw, wedi iddo lefaru lawer gwaith a llawer modd, gynt wrth y tadau trwy y prophwydi, yn y dyddiau diweddaf hyn a lefarodd wrthym ni yn ei Fab."