Holl Waith Barddonol Goronwy Owen/Cywydd y Cryfion Byd
| ← Tri Englyn Milwr | Holl Waith Barddonol Goronwy Owen gan Goronwy Owen golygwyd gan Isaac Foulkes |
Cywydd y Cynghorfynt, neu'r Genfigen → |
CYWYDD Y CRYFION BYD.
Pwy fal doethion farddoni,
Neu pa faint na wypwyf fi?
Os hylon a fu Selef,
Mi a wn gamp mwy nac ef;
Dwys yw 'r hawl diau sy rh'om,
Bernwch uniondeb arnom;
Mynnwn gael dadl am ennyd,
A barn yn nghylch Cryfion Byd.
Tri chryf i Selyf y sydd,
Ie diriaid bedwerydd:
Llew anwar, hyll ei wyneb,
Preiddiol, na thry 'n ol er neb;
Milgi hirsafn, ysgafndroed,
Heb wiwiach ci; a Bwch coed.
Ner trech o rwysg na 'r tri chryf,
Os holwn, fu i Selyf;
Brenin a phybyr wyneb,
Erfai, na 's wynebai neb.
Dyna, boed cof am danynt,
Ei bedwar; rhai anwar ynt.
Ni chelaf, gwn na choeliech,
Myfi a wn dri sydd drech:
O honynt dau a henwaf,
Didol un yn ol a wnaf,
O chwant caffael rhoi i chwi
Ddameg i'w hadrodd imi.
O gadarn pwy a gydiaf,
Am gryfder certh, à nerth Naf?
Nis esguswn na 's gesyd
A'i gwnaeth yn bennaeth i'r byd.
Er ised oedd yr Iesu,
O inged yw Angau du!
Dilys i'r Angau dulew
Heb ymladd yn lladd y Llew.
Y Milgi llym, miweilgoes,
A red, ond ni chaiff hir oes;
Uthr Angau—hw!a threngi;
Ei hynt a fydd cynt na'r Ci.
Bwch gwyllt yn ebach gelltydd,
Ba hyd i'w fywyd a fydd ?
E gyrraedd Angau gorwyllt
Ebach a gwâl y Bwch gwyllt.
I Dad y dychryniadau
Diflin, beth yw Brenin brau?
Mae Selyf,[1] mwyaf seiliad?
Mae'r llywydd Dafydd ei dad?
Pa gryfach gadarnach dau
I'r ingaf arwr Angau?
Bwriodd ef eu pybyrwch
Mewn un awr i'r llawr a'r llwch!
Nycha[2] Ner, byw 'n wych wna 'r byd?
Hyfawr yw Angau hefyd.
Dduw y gras, wrth y ddau gryf
Saled yw Cryfion Selyf!
O'i helaeth ddysgeidiaeth gynt
Gwyddai mor nerthog oeddynt;
A honai ef eu hynni,
Y Llên maith, yn well na mi.
Y trydydd certh anferthol
Ei nerth y sydd eto 'n ol.
Mi a wybum o'm maboed
Ei rym; ef nis gwybu 'rioed.
Y rhyfeddod hynod hon
Gweddai nad yw ond gwiddon;[3]
A chewch, os dyfelwch hi,
Ei hanes, yn lle 'i henwi.
Eiddil henwrach grebach, grom,
Nythlwyth o widdon noethlom,
Cynddrwg—oes olwg salach?—
O bwynt a llun angau bach.
Bwbach wyw bach yw heb wedd,
Swbach heb salach sylwedd—
Sylwedd na chanfu Selef,
Na gŵr un gyflwr ag ef;
Gwiddon eiddilon ddwylaw,
A llem pob ewin o'i llaw;
Blaenau cigweiniau gwynias,
Blaen llymion rhy greision gras.
Er eiddiled yw 'r ddwylaw,
Ni bu henwrach drymach draw;
Trom iawn a thra ysgawn yw,
Gwrthdd wediad rhy gerth ydyw.
Och! anaf yw ei chynnwys;
O ffei! mi a wn ei phwys.
Beth yw Llew tan ei ffrewyll?
Nis ofna hon ei safn hyll.
Beth yw nerth a phrydferthwch?
Neu beth yw Milgi na Bwch?
Os hwnt ymddengys hi,
Truan nerth un teyrn wrthi;
Tyr dyrrau, caerog cerrig,
Yn deilch lle 'r enyuno 'i dig.
Anghynnes ddiawles ddileddf,
Ni erbyd hi dorri deddf.
Hi ferchyg, ddihafarchwaith,
Hen gwan; pand dihoen ei gwaith?
Gnawd gwrach yn trotian tani;
Gwae hên a farchogo hi!
Ni rydd—mae 'n g'wilydd ei gwaith—
Wilog afrwydd le i gyfraith.
Dir y myn, pand oer i mi?
Gloff arthes, gael ei phorthi.
Ac ni ddiyleh, gne dduwg,
Un mymryn i'r dyn a'i dwg.
O chawn nerth a chynorthwy,
Ni ddygwn 'y mhwn ddim hwy;
Mor fall oedd, mawr yw fy llid
Hirlawn i gael ei herlid;
Tynnu'r Awen o'm genau,
A'i dwyn hwnt o dan ei hiau!
Ochaf mae 'n amlwg ichwi—
Ochaf, ond ni henwaf hi;
Hawdd ei gwamal ddyfalu,
Poen yw ei dwyn, y pwn du!
Trom iawn yw; ond, tra myn Naf,
Yn ddigwyn hon a ddygaf.[4]