Mary Jones y Gymraes fechan heb yr un Beibl/Nodiad Arweiniol

← Nodyn David Charles III

Mary Jones y Gymraes fechan heb yr un Beibl gan Robert Oliver Rees

Bywyd Boreuol Mary Jones

NODIAD ARWEINIOL.

——————

CEFAIS yr oll o brif ffeithiau yr adroddiad bychan a ganlyn gan ddau gyfaill ymadawedig a gawsent bob cyfleusderau dymunadwy i'w gwybod. Y cyntaf oedd yr hybarch Lewis Williams, o Lanfachreth, yr hwn oedd yn ysgolfeistr cyflogedig gan Mr. Charles yn ei ysgol gylchynol yn Abergynolwyn, a Mary Jones yn ysgolheiges ynddi, ar adeg ei thaith i'r Bala i brynu Beibl. Clywsai ef ganddi ar y pryd holl fanylion ei hymweliad a Mr. Charles, a chlywsai hefyd gan Mr. Charles ei hun ei adroddiad yntau o'i hanes, a holl hanes cyfarfod bythgofiadwy Pwyllgor Cymdeithas y Traethodau Crefyddol yn Llundain yn 1802, yn yr hwn yr apeliai ef am sefydlu Beibl Gymdeithas Gymru, ac effeithiau oll orchfygol hanes ei ysgolheiges fechan ef ar yr holl weinidogion a lleygwyr enwog oeddynt yn bresenol, yr hyn a derfynodd yn sefydliad y Feibl Gymdeitnas yn 1804.

Y cyfaill arall oedd y Parch. Robert Griffiths, o Fryncrug, lle y trealiasai Mary Jones y rhan ddiweddaf o'i bywyd. Clywsai ef ganddi yn fynych holl hanes ei bywyd boreuol, a holl fanylion ei hymweliad â Mr. Charles. Iddo ef y cyflwynodd yr hen Feibl cysegredig yn gymunrodd yn ei chystudd diweddaf. Trosglwyddodd yntau ef yn gymunrodd i minau, gydag adroddiad ysgrifenedig o brif ffeithiau bywyd Mary Jones, a manylion ei bryniad gan Mr. Charles.

Cyfrol wythplyg drwchus ydyw yr hen Feibl dyddorol hwn, o'r argraffiad a gyhoeddwyd gan y Gymdeithas er Lledaenu Gwybodaeth Gristionogol yn 1799—yr argraffiad olaf o'r Beibl Cymreig cyn sefydlind y Feibl-Gymdeithas. Cynwysa, heblaw y Beibl, gyfeiriadau ymyl-ddalenol John Canne, yr Apocrypha, y Llyfr Gweddi Cyffredin, y Salmau gan Edmwnd Prys, ac amrywiol Dablau Eglwysig. Ceir ynddo yn llawysgrif Mary Jones ei hun iddi ei brynu yn y flwyddyn 1800, yn 16eg mlwydd oed.

Mae yr hen Feibl hwn wedi ei drosglwyddo i'r gadwraeth gysegredig, oesol, a deilynga, yn Llyfrgell Athrofa y Cyfundeb y perthynai Mr. Charles a Mary Jones iddo yn y Bala, y dref lle y cartrefai Mr. Charles, ac y prynasai hithau y Beibl ganddo. Gwnaeth pwyllgor y Feibl-Gymdeithas yn Llundain gais taer i'w sicrhau, i'w anrhydeddu â lle arbenig yn eu Llyfrgell glodfawr hwy. Mae yn amheus genym y buasai yno un o'r canoedd gwahanol gopïau o'r Llyfr dwyfol mor gyflawn o ystyr yno a'r hen Feibl hwn. Ond barnai Pwyllgor yr Athrofa ei fod mewn lle llawer mwy manteisiol i Gymru yn eu Llyfrgell hwy yn y Bala; ac yno bellach y bydd, i'w weled gan bawb a ewyllysio.

R. O. REES.

DOLGELLAU,

Ion. 1af, 1879.