Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion/Dafydd ab Harri Wyn
| ← Cynwyd, Sion | Traethawd ar Enwogion Swydd Feirion gan Edward Davies (Iolo Meirion) |
Dafydd Manuel → |
DAFYDD AB HARRI WYN, ydoedd fardd medrus, a brodor o Edeyrnion, yn Sir Feirionydd. Pan oedd ar daith i Eisteddfod Caerwys, yn 1567, darfu i Sion Phylip o Ardudwy, ei orddiwes gerllaw y dref hono, wedi bod ar hyd y nos yn crwydro a cholli y y ffordd ar y mynyddoedd; a gofyn a wnaeth Sion Phylip, ac ef yn hollol ddieithr iddo :
Y mwynŵr, mi ddymunwn
Gael enw y lle hoyw-le hwn?
Yna atebodd Dafydd ab Harri Wyn ef yn ebrwydd fel hyn:—
Caerwys yw hon, cares hardd,
Cyrch hen feirddion feirddion fyrdd,
Cymer i'w nawdd, Cymry nordd,
Cor lle'n tywys cynwys cerdd.
Ymddengys fod ar yr englyn hwn ddau orchestwaith neu dri, nid amgen, Cynghanedd groes rywiog, a chynghanedd unawdl gyfrochawl bob yn ail; ac hefyd gymeriad llythyrenol yn y sillau gwreiddiol. Gwnaeth hyn i Sion Phylip ryfeddu yn fawr, iddo gael ateb mor fuan ar orchest bencerddaidd. Yn y blaen yr aethant, ac ni allai Sion Phylip ddyfalu pwy oedd y gwr dieithr o brydydd celfyddgar. Yn y dref fe gollodd ei olwg arno, ond Sion a gofiodd yr englyn, ac a'i dangosodd yn enw y gwr dieithr dienw, ger bron yr eisteddfod, a mawr y canmol a fu ar barodrwydd awen, a chywreindeb celfyddyd a'i cânt. Yna dodwyd gosteg, a gwahoddiad i'r gwr a'i cânt ddyfod ymlaen a dodi dangos am radd pencerddaidd; ond ni chodai neb. Wedi hyny caed gwybodaeth pwy oedd y gwr, nid amgen na Dafydd ab Harri Wyn, o Edeyrnion gŵr na wyddai neb cyn hyny ei fod yn brydydd. A phan y profwyd ef gan Sion Phylip ac ereill, gwelwyd ei fod yn medru yr holl fesurau cerdd â'u perthynasau, a'i fod wedi canu arnynt yn orchestach na neb a gawsant raddau pencerddiaid yn yr eisteddfod. A chwedi dangos y cwbl o'i waith ei hun yn ysgrifenedig, efe a'u taflodd i bobty mawr oedd a thân ynddo, lle y dinystriwyd hwynt yn ebrwydd; gan ddywedyd nad oedd y cyfryw bethau ond oferedd a blinder meddwl; ac efe a brophwydodd na chaid eisteddfod o'r fath eto yn Nghymru, oni chaid yr holl brydyddion â'r gŵyr doethion i ymwrthod yn llwyr â'r fath deganau moelion. (Geir. Byw. Lerpwl; O Lyfr Ieuan Brydydd Hir.)