gynt yn fyw yn ei ganeuon, ond fod dialgarwch yr ysbryd hwnw wedi ei liniaru gan deimlad mwy dynol yr oesau diweddar.
Y mae ei farddoniaeth wedi ei phrydferthu yn fynych âg adlewyrchiadau tyner o olygfeydd a phrofiadau boreu oes. Y mae Burns wedi ysgrifenu ei gofiant yn ei ganeuon—a chofiant gofidus ddigon ydyw y mae creithiau ei fywyd yn aros yno byth. Wrth ddodi y geiriau canlynol yn ngenau y ferch ieuanc dwylledig ar lanau'r Doon,—
Wi' lightsome heart I pu'd a rose,
Fu' sweet upon its thorny tree:
But my fause lover stole my rose,
And, ah! he left the thorn wi' me;—
yr oedd yn adrodd ei hanes torcalonus ei hun. Tynodd yntau y rhosyn gwaharddedig; a dihunodd un diwrnod â dim ond draen chwerw yn ei law. Bywyd mwy tawel fu bywyd Ceiriog; ac mewn canlyniad tawel yw y profiadau cofianol a geir yn ei ganeuon, oddieithr pan rodia ei awen yn alarus ar faes y gwaed.
Pe byddai eisiau rhywbeth i brofi mor agos at ei galon oedd adgofion boreu oes, y mae y prawf wedi ei gael yn y ffaith fod y lle cyntaf yn ei lyfr cyntaf wedi ei roddi i gartref ei ieuenctyd. "Wrth dalcen y tŷ," medd Llyfrbryf, "rhed afonig fechan ar hyd ymyl y ffordd sydd yn arwain i fynu i'r wlad; ac ar fin y ffrwd hono y mae'r Gareg Wen'" sydd wedi rhoddi enw i'r gân. Wrth gofio hyn, y mae y penill syml hwn yn enill dyddordeb newydd:—
Mae nant yn rhedeg ar ei hynt
I ardd fy nghartref i,
Lle cododd un o'm teidiau gynt
Ddisgynfa iddi hi.
Mae helyg melyn uwch y fan
Lle syrthia dros y dibyn bàn,
A choed afalau ar y làn,
Yn edrych ar y lli.
