Tudalen:Athrylith Ceiriog.djvu/37

Prawfddarllenwyd y dudalen hon

Ysgrifenodd Ceiriog awdl ar y "Môr" ar gyfer Eisteddfod Caerlleon, 1866, ac un arall ar "Elen Llwyddawg" ar gyfer Eisteddfod Gwrecsam, 1876. Da iddo na adawodd i'r gynghanedd fyned â'i fryd yn ormodol. Nid am nad yw ei awdlau yn dangos llawer o bertrwydd ac o yni; ond nid ydynt yn hawlio iddo y safle yn mysg cynghaneddwyr ag y mae ei delynegion yn hawlio iddo yn mysg beirdd. Gwelsom ddigon o awdlau gan feirdd ailraddol, ydynt lawn mor ddeheuig ac mor rymus a'i ddwy awdl ef. Yn sicr, nid yw yn nemawr o anmharch i'r ddau gadeirfardd i ddweyd fod Ceiriog wedi cael ei guro ganddynt, nid am eu bod yn well beirdd nag ef, ond am eu bod yn rhagorach cynghaneddwyr. Yr oedd awen Ceiriog mor hoff o un llwybr, ac mor gartrefol ar hwnw, fel y teimlai yn ddyeithr allan o'i hamgylchoedd arferol. Ei swyddogaeth gysegredig hi oedd gweini yn nheml cerddoriaeth. Canai yno, am na allai beidio: canai ar gynghanedd wrth orchymyn.

Felly dywedwn nad cynghaneddwr swyddogol o urdd Dafydd ab Edmwnd oedd Ceiriog. Damweiniol, mewn ystyr, oedd cynghanedd i'w waith arbenig; ac fel peth damweiniol yr edrychai yntau arni. Defnyddiai hi yn ddoeth ac yn rhyddfrydig yn ei ganeuon; ac y mae hyn yn dyfnhau eu Cymreigrwydd, heb wanychu eu syniadaeth.

Nis gwn am engraipht bertach o'i ddawn ar nyddu llinellau cynghaneddol na'i ddyri ar "Tan y Tant:"

Iaith fy mam, 'rwyf fi am
Ganu dy geinion,
Canu heirdd geinciau beirdd
Gwalia o galon:
Cadw gwyl, gyda hwyl
Deilwng o'r delyn:
Dyma'r tant—plant fy mhlant
Ddaliant i'w ddilyn.