y darganfyddwr a'r iachawdwr dyngarol wedi cysgodi clod y rhyfelwr am byth.
T'rewch, t'rewch y tant,
T'rewch. t'rewch y tant,
Canwch gerddi hen ein gwlad:
Nid yn sŵn catrodau,
Nid yn sŵn cleddyfau,
Nid yn nherfysg maes y gâd.
Hedd sydd yn teyrnasu dros ein hynys rydd,
Cerddi milwrol eto'n aros sydd;
Ond mae'r telynau tan yr olew-wydd
Eto'n cofio cerddi'r wlad.
Diau mai dyna'r egwyddor oedd yn rheoli awen Ceiriog yn ei holl ehediadau milwrol. Nid llais ei galon sydd yn ei ryfelgerddi, ond adsain bellenig o'r oesau fu. Pan ar ei oreu yn canmol gwrhydri'r cledd, y mae fel rhyw lais cyfrin yn dweyd ei fod yn canu mor hwyliog am fod y cledd yn crogi yn segur ar y mur!
Adsain o'r oesau fu sydd yn y rhyfelgan fawreddog, "Corn y Gâd." Y mae y llinellau fel sŵn rhyfel o bell; bron na chlywn yr ergyd marwol yn cael ei daro, a rhuthr y frwydr yn diaspedain o glogwyn i glogwyn fel twrf rhaiadrau lawer:—
Corn y Gâd!
Dyna ganiad corn arswydlon.
Traidd ei ddolef trwy Blunlumon,
Cawdor sydd yn galw'i ddynion;
Corn y rhyfel hollta'r nefoedd,
Tery arswyd trwy'r mynyddoedd,
Etyb creigiau pell y cymoedd
Corn y Gâd.
Yn yr un ysbryd yr ysgrifenwyd "Cadlef Morganwg," yn "Syr Rhys ap Tomos," er nad yw yr aceniad mor gydnerth rymus.
I'w atal yn mlaen
'Dyw mynydd ond maen
Adewir mewn llwch ar ei ol.
Corn y gâd ydyw miwsig yr awel,
Heddyw gwledd gydag Arthur yw Rhyfel,
Yn galw ar fynydd a dôl.
