A'm calon wirion inau
Yn crynu am y goreu
Wrth fyn'd ar loergan oleu
Ar gefn fy merlen ddu.
Ai gormod o hyfdra yw darogan fod y Rhyfelwr, fel arwr y beirdd, wedi colli ei le am byth? Cymharer ffrydlif gymdeithasol y ganrif bresenol â'r unfed ganrif ar bymtheg, "pan oedd Bess yn teyrnasu;" neu, o ran hyny, cymharer yr haner olaf â'r haner cyntaf o'r ganrif hon. Ar un llaw, canfyddir holl egnion anianyddol cenedloedd gwareiddiedig yn cael eu troi i gyfeiriad rhyfel a goruchafiaeth ymherodrol, a thalent lenyddol yr oes yn eu dilyn mewn edmygedd. Yn y fath sefyllfa, gwroniaeth yw bod dyn yn elyn dyn. Ond bellach y mae uchelgais y byd gwareiddiedig, er gwaethaf croesineb elfenau rhyfelgar, yn dringo Ilwybrau celfyddyd a diwylliant. Gorchest y dydd yw darostwng grymusderau Natur i wasanaeth dyn; a chystadleuaeth y cenedloedd yw symud annghyf—leusderau anianyddol bywyd. Pa le y mae y beirdd? Y mae ceidwadaeth redd fol y beirdd Seisnig yn eu hatal i ganu mawredd y cyfnod newydd mewn llais croyw. Y mae Tennyson, yn ei bryddest ar Locksley Hall, ac mewn rhai darnau eraill, wedi sefyll ar y trothwy gan daflu cipolwg i'r pellder sydd yn glasu gan y wawr. Gwelodd "weledigaeth y byd, a'r holl ryfeddod sydd i fod;" gwelodd fasnach yn llanw'r wybrenau, a llyngesoedd y gwledydd mewn cydymdrech yn "y glâs canolog;" clywodd sibrwd fyd—lydan. awel y dehau yn chwythu yn hafaidd, a banerau y bobloedd yn suddo yn y dymhestl daranau, nes i udgorn rhyfel ddystewi—
In the Parliament of man, the Federation of the world:—
ac yn ei frwdfrydedd galwodd ar ddynoliaeth i
