Wrth ei ddilyn ar lwybrau mwy difrifol a phruddglwyfus, y mae lledneisrwydd ei awen yn dyfod yn fwy amlwg ac yn fwy prydferth bob cam. Yn ei farwnad fechan i "Etifedd Nanhoron," yr hwn a laddwyd yn ystod y nos o flaen Sebastopol, y mae y bardd fel yn defnyddio'r nos i ddirgelu yr echyllderau gwaedlyd: dim ond y lloer sydd yn cael edrych ar yr olygfa ac ar fynwes oer "ein Cadben." Ac nid yw hithau yn cael edrych ond "trwy hollt yn y cwmwl" rhag iddi weled ormod o ofid! A dagrau y golchir gruddiau y gwron; a rhaid ei gladdu yn nistawrwydd pryderus y nos, cyn i swn y frwydr ail ddechreu:—
Tra gwlith ar y ddaear a niwl yn y nen,
A chyn i'r cyflegrau ymddeffro;
Fel milwr Prydeinig gogwyddodd ei ben
I'r bedd anrhydeddus wnaed iddo!
Wrth adrodd chwedl "Y Telyniwr Dall," ar ol ein harwain i dybied bron fod pen wedi ei wneud ar yr hen wr a'i delyn gan ddau "fofrudd du," diwedda'r chwedl gyda'r troad sydyn hwn:—
Wrth ddwyn i ben fy nghaniad fèr,
Os chwedl bruddaidd yw—
I gael ei delyn yn ei hol,
Bu'r hen delyniwr fyw!—
ac nid yn unig bu fyw, ond chwareuodd ei delyn o dŷ i dŷ "yn fwynach nag erioed!"
Onid yr un lled neisrwydd yr un hoffder at gadw'r gofidus yn haner cudd—sydd yn ymddangos. yn hollol annisgwyliadwy yn y gân fywiog ar "Hela 'Scyfarnog?" Y mae yn foreu rhewllyd gloyw—y mae swn y milgwn yn cerdded yn soniarus rhwng y bryniau y mae'r "talihoian" yn adsain yn glir dros y fro—dyma'r gwta fechan ar ei thraed!
Neidia, rheda,
Dyna drofa —
Ar ei hol pob milgi âd:—
