Gwasanaethai'r gegin fawr fel ystafell fwyta ac eistedd. Lle tân helaeth yn honno, ac ysgrat odditano, sef twll go ddwfn a llafn o hacarn a thyllau crynion. drwyddo ar ei wyneb, at racio'r marwor a'r lludw odditan waelod y grât i lawr iddo, a'i glirio allan pan fyddai achos. Y parlwr fyddai'r gesail gyfarch, neu'r eisteddfa, pan alwai rhywun teilwng o ddyfodiad i'r tŷ ar ryw neges yn ystod y dydd. Byddai hefyd yn lle bwyta ac ymddiddan ar achlysuron arbennig. Yn yr hwyr, eisteddem ar aelwyd y gegin fawr.
Pump o lofftydd, ac ystafell ymdrwsio ynglŷn â dwy ohonynt. Lle tân bychan a mantell isel ym mhob un o'r ddwy orau, croglofft at gadw ysterniach uwch ben y cyntedd a chornel o lofft arall. Y grisiau o'r gegin fawr yn y canol, i'r dde a'r chwith, pob un, fel yr oedd lloriau'ı llofftydd, o dderw gloywddu.
Efallai fod dau ddarn croes i'r tŷ cyn f'amser i. Yr oedd un ystafell arall ar y llawr, na wn i mo'i gwasanaeth gynt, hefyd wedi ei throi'n llaethdy. Gwelir tai ffermydd tebyg hyd heddiw mewn rhannau o Sir Ddinbych a Sir Feirionydd, o leiaf. Bûm fy hun yn talu mwy o rent am dai ar hyd f'oes nag y gallwn ei fforddio, oblegid fy magu mewn tŷ felly yn hogyn!
Gardd a pherllan helaeth wrth-y tŷ. Coeden ywen, a gedwid yn bigfain bob amser, o flaen y drws, a lawnt fach rhyngddi a'r tŷ. Cnwd o glych mebyn ar y lawnt bob gwanwyn cynnar. Coed dail cyrn a lawrensteina o gwmpas y ffenestri. "Hen ŵr yng ngwrych yr ardd, a mân goed rhosynnau coch a melyn. Pob math o flodau hen ffasiwn yn yr ardd, rhesi o holi-hocs, rhosyn y mynydd, y fyddiged, drysi pêr, dail saeds, a blodau fel balchter Llundain, y Ffiled Fair, Botwm Gwr Ifanc, Briallu Cochion, ac eraill na wyddwn i enwau arnynt. Coed Eirin Mair (gwsberis) cyrrains a mafon cochion yn yr ardd, a gwlâu rhubarb. Coed afalau yn y berllan, afalau Awst, afalau Cochion Bach, afalau Pig y Glomen, afalau Croen Hwch (russet), Eirin Duon, Eirin Gwynion ac Eirin Gwlanog (peaches). Perllan arall wrth waelod y buarth, wedi ei throi yn ydlan rywdro, ond yr oedd afalau Pig y Glomen ac Eirin Cochion yn honno, ac amryw goed Cnau Ffreinig, un ohonynt o faint anferth.
