X
UN O'R RHAI FU.
... Ni wn i faint o'r hen arferion y sonnir amdanynt yma sy'n aros yn yr hen ardal erbyn hyn. Nid llawer, mi dybiwn, canys daeth y lli Seisnig yno, oedd yn dechrau dyfod hyd yn oed yr adeg honno. Efallai fod y wlad rywbeth yn debyg o hyd, ond prin yr adwaenai neb o'r hen drigolion yr hen bentref bellach. Ni chlywais blant. yn chwarae yn Gymraeg yn yr heolydd pan fûm уno ddiwethaf, wedi mynd ar dro i weld y "lle bûm yn gware gynt." Ystrydoedd newyddion, tai newyddion, cryn dref yno bellach, lle nad oedd onid hen bentref Cymreig gynt. Diau fod yno Gymry lawer yno'n byw o hyd, ac yn eu plith lawer o Gymry da. Ond daeth rhyw chwithdod trosof, hen glwyf fy hynafiaid, yr hiraeth am a fu.
- "D'awch, syr."
- "D'awch, syr."
Hen ŵr oedd yno. Corff cadarn. Wyneb coch a barf o doriad hen ffasiwn dan ei ên o glust i glust. Llygaid. byw, lleddf. Edrychai'n graff arnaf.
"A ddylwn i fod yn ych nabod chi?" meddai.
Na," meddwn, "go brin. Bûm yma yn yr ysgol. yn hogyn."
"Meddwl yr oeddwn i," meddai yntau, gan ddal i graffu arnaf o hyd, "ych bod yn debyg iawn i rywun a adwaenwn gynt, er na fedra i gofio pwy."
Aeth yr ymddiddan ymlaen. Cofiai'r hen ŵr fy nhad yn dda.
"Y mae'r hen dai to gwellt fyddai yma gynt wedi mynd i gyd," meddwn. Efallai fod rhywbeth yn fy llais yn awgrymu mwy nag a ddywedais.
Ydyn," meddai. Goleuodd ei lygaid ennyd a thristau drachefn. "Ydyn. Mae popeth wedi newid yn arw.
"Er gwell, 'rwy'n gobeithio?" meddwn.
Wela, ia, hwyrach, mewn rhai petha," meddai.
"Ond wn i ddim chwaith, ac ystyriad pob peth."
"Beth sy'n peri i chi amau am y newid?" meddwn.
