"Y mae dros flwyddyn wedi myned heibio er pan ddarfu i ni dynu gwg llawer o'r glowyr, yn herwydd i ni yn mis Medi, 1863, roddi ein Gair o Ocheliad' o berthynas i flaenoriaid y mudiad o sefydlu Cymdeithas Genedlaethol i lowyr Prydain Fawr. Darfu i ni, mewn iaith eglur a digamsyniol, gondemnio y blaenoriaid fel dynion anaddas i arwain corff mawr ein gweithwyr. Am hyn cawsom ein trin yn arw ac anfoneddigaidd gan ddynion nad oeddym erioed wedi gwneyd un niwed iddynt. Gofynasom am i'n gweithwyr i aros deng mlynedd, ac yna i'n condemnio ni neu ein plant y pryd hwnw, os nad oeddem wedi llefaru y gwirionedd yn 1863, o berthynas i'r mudiad ag oedd y pryd hwnw ar droed. Yn lle hyn, dywedwyd anwiredd arnom, ysgrifenwyd anwiredd am danom, a chyhoeddwyd anwiredd arnom; a daethom, trwy rai o lowyr Cymru, yn destyn gwawd a dirmyg ar faes y Miner and the Workman's Advocate. Cawsom yr anrhydedd o fod yn destyn ysgrifau arweiniol golygydd y papyr hwnw am ein gonestrwydd yn gosod y glowyr ar eu gocheliad trwy ddarlunio gyda chywirdeb ddynion dichellgar a drwg, aeth y glowyr yn elynion i ni. Gallasem ddefnyddio geiriau Paul at y Galatiaid, 'Aethum yn elyn i chwi trwy ddywedyd i chwi y gwir.' Wel, mae blwyddyn wedi myned heibio— un o'r deg y buom yn gofyn am danynt. Mae y flwyddyn hon wedi mwy na gwireddu pob gair a ysgrifenwyd genym yn Seren Cymru; ac er prawf o hyn, caiff ein gelynion fod yn farnwyr, ïe, y dynion fuont mor ddiwyd yn ein cablu flwyddyn yn ol, y rhai hyn yn awr a gant lefaru am y dynion a gondemniwyd genym ni cyn iddynt hwy agor eu llygaid."
Ymddangosodd yr ysgrif yn y Miner and Workman's Advocate, am dydd Sadwrn, Rhagfyr 3ydd, 1864; y teitl oedd, "Y diweddar gasbeth cenedlaethol y glowyr. ' Gellid ychwanegu llawer yn y cyfeiriadau hyn, ac i bob enghraifft a ddyfynem fod yn dra darluniadol o'r Dr. yn ei frwydrau gyda a thros weithwyr Aberdar a'r cylchoedd; ond ymataliwn, gan gredu y gwasanaetha yr uchod i ddangos ei wroldeb digyffelyb, ei benderfyniad diysgog, a'i allu i ddeall "arwyddion yr amserau,” ac i adnabod yn drwyadl y dynion oeddynt am fod yn arweinwyr y dosparth gweithgar, ac yn proffesu cyfeillgarwch atynt tra nad oeddynt ond bleiddiaid yn nghrwyn defaid."
Nid yn y cyfeiriadau a nodasom yn unig y gweithiodd Price yn Aberdar, eithr gyda sefydliadau gwahanol yn y dref a'r gymmydogaeth, a chyda phob symmudiad dueddai at ddyrchafu y dosparth gweithgar, a chodi dynion yn
