X. CYMEDROLWYR.
Dangos meddwyn i'w plant ydoedd llwybr y Spartiaid i'w cadw
rhag meddwdod; trwy ddangos yfwyr cymedrol i'w hepil y mae
rhieni Prydain wedi magu cenedlaeth o feddwon-wedi dwyn i fyny
filoedd o greaduriaid y gwridodd dynoliaeth o'u herwydd, yr ochen-
eidiodd daear Duw wrth eu cynnal, y wylodd angylion yn eu hachos,
ac yr ymeangodd Uffern ei safn yn anferth i'w derbyn.
Po ragoraf fyddo cymeriad yr hwn a roddo esiampl ddrwg,
mwyaf oll y perygl i'r rhai a edrychant arno gael eu harwain ar
gyfeiliorn. Y mae gan y meddwl fwy o ymddiried ynddo, a thrwy
hynny aiff ymlaen fel oen yn cael ei arwain i'r lladdfa. Y mae o'r
pwys mwyaf gan hynny i Ddirwestwyr ymdrechu ym mhob modd i
oleuo yr yfwyr cymedrol, a dangos iddynt eu bod yn awr fel hud-
lewyrnau yn arwain i dir diffaith a phyllau, i dir ing a chysgod
angeu.
XI. YR HEN AMSER.
Yng Nghymru, y mae y cyfnewidiad mwyaf wedi cymeryd lle mewn pob ystyriaeth. O gylch cant a phymtheg mlynedd yn ol, nid oedd pump o bob cant yn gallu darllen. Yr oedd ymladdfeydd gwaedlyd yn cymeryd lle rhwng plwyfydd cyfain a'u gilydd. Yn ffair y Waen, yn swydd Forgannwg, ac yn ffair y Rhos, yn swydd Aberteifi, byddai brwydrau dychrynllyd yn cymeryd lle. ffeiriau Dolgellau, byddai ymladd arswydus rhwng pobl y plwyf hwnnw a phlwyf Llanfachreth; ac os gallai pobl Dolgellau guro pobl Llanfachreth drwy yr aton tua'u hochr eu hunain, byddai y fuddugoliaeth yn ogoneddus. Ar y Sabbath, ymgynullai rhan o'r ddau blwyf yn y Ddolgoed, ger y Bontnewydd, i ddangos eu deheurwydd gyda'r bel droed. Nid oedd un gymydogaeth heb ei thwmpath chwareu, nac un clochdy heb fod yn wasanaethgar i chwareu pel.
