CODIAD YR HEDYDD
Nid yw yr alaw hon o ran oed tros ddau can mlwydd. Dywedir iddi gael ei chyfansoddi gan David Owen, awdwr "Dafydd y Garreg Wen." Gresyn meddwl fod llanc fel efe wedi marw yn naw ar hugain oed! Pe cawsai fywyd ac iechyd, pa sawl alaw fuasai ar ei enw heddyw? Gwnaeth Dafydd y dôn fwyaf bruddglwyfus a'r dôn fwyaf ysgafn- galon sydd gennym yng Nghymru.
Dywedir fod D. Owen wedi mynd i noson— lawen i Blas y Borth, Porthmadog, ac yn ol braint a defod cwmniau dyddan yr hen amseroedd, arosodd y telynor yn rhialtwch yr arwest tan ddau neu dri o'r gloch yn y bore. Daeth dydd ar warthaf Dafydd a'i delyn pan ar y ffordd adref. Eisteddodd y llanc ar y garreg sydd eto yn yr ardal i sylwi ar ehedydd uwch ei ben yn taro cyweirnod ei galon ar doriad dydd. Dyna'r fan a'r pryd y cyfansoddwyd y dôn "Codiad yr Hedydd."
Alaw,—Codiad yr Hedydd
Clywch, clywch foreuol glod,
O fwyned yw'r defnynnau 'n dod
O wynfa lân i lawr.
Ai mân ddefnynnau cân
Aneirif lu ryw dyrfa lân
Ddiangodd gyda'r wawr?
Mud yw'r awel ar y waun,
Brig y grug yn esmwyth gryn;
Gwrando mae yr aber gain,
Yn y brwyn ymguddia 'i hun.
Mor nefol swynol ydyw'r sain
Sy 'n dod i ddeffro dyn.
Cwyd, cwyd ehedydd, cwyd,
O le i le ar aden lwyd,
Yn uwch, yn uwch o hyd;
Cân, cân dy ddernyn cu,
A dos yn nes at lawen lu
Adawodd boen y byd,—
Canu mae a'r byd a glyw,
Ei alaw lon o uchel le;
Cyfyd hiraeth dynol ryw
Ar ei ôl i fröydd ne:
Yn nes at Ddydd, yn nes at Dduw,
I fyny fel efe.
