X. Gwrthdarawiadau.
Y MAE'R dyfyniad yna o Berlioz lawn mor gyfaddas i ddechreu'r bennod hon ag ydyw i orffen yr un ddiweddaf. Dengys inni yr anawsterau sydd ar ffordd creadigaethau athrylith i ymgorffoli ar y ddaear isod—mor arw yw'r ffordd i'r traed sanctaidd o hyd. Ar un olwg y mae'n drueni na ellid trefnu i blant awen aros ar barnasws o hyd. Nid da iddynt hwy yw goreu'r byd—yn wir, efallai y try goreu'r byd yn waeth na'i waethaf iddynt yn y diwedd. 0 leiaf, dyna ddywed Wagner, mi goeliaf:"Gwyn fyd yr athrylith,"meddai,"na chafodd wenau ffawd erioed. Y mae athrylith yn gymaint iddi ei hunan! Beth allai ffawd ychwanegu? . . . Pan fyddwyf wrthyf fy hun, a llinynnau cân ynof yn ymchwarae, a seiniau gwahanrywiol yn ymffurfio i gyfuniadau o'r rhai yn y diwedd y cwyd y felodi a ddatguddia i mi fy hun fy hunan nesaf i mewn, nes cyffroi'r galon i gydguro â rhediad y mydr, a pheri i'r perlewyg dorri allan mewn dagrau dwyfol drwy lygaid wedi colli eu golygon meidrol—yna y dywedaf yn aml wrthyf fy hun, 'y fath ynfytyn ydwyt i beidio aros yn wastad gyda thi dy hun, i fyw i'r fath felystra digymar! Beth all y cyhoedd yma, â'r croeso mwyaf godidog, ei roddi i ti yn gyfwerth â chanfed ran y perlewyg sanctaidd a dardd oddimewn?' "
Eto i lawr y daw y cerddor a'i gân—ymgnawdoli gais y delfryd o hyd. Ac y mae hyn yn ddiau er mantais i'r cerddor a'r byd—i'r olaf yn ysbrydoliaeth tuag i fyny, a thra yn ddisgyblaeth i'w ysbryd ef, yn rhoddi iddo olwg arall nag a geir ar y bannau:
O ddryslyd diroedd yr iselderau
A'u curlaw gerwin cei'r olwg orau.
Felly y bu gyda Dr. Parry, a chafodd brofiad o ddwy ffordd y byd o dderbyn—ei "groeso godidog" ar y naill law, ac ar y llaw arall, ei groesau chwerw, ei atalfeydd mynych, ei wrthdarawiadau creulon mewn amgylchiadau, cysylltiadau, a theimladau cwrs a chas.
