COFIANT
Y DIWEDDAR BARCH. W. WILLIAMS, O'R WERN, &c.
PENNOD I.
Y MAE gan bob gwlad a chenedl ei gwroniaid a'i henwogion, rai a fuont hynod yn eu dydd, cyhoeddus a defnyddiol mewn rhyw gylch o alwedigaeth. Y mae yr un dueddfryd yn mhob cenedl i anrhydeddu y cyfryw bersonau drwy ymffrostio yn eu perthynas â hwynt, a chadw eu henwau yn fyw wedi iddynt feirw, drwy gyhoeddi eu nhodweddau, a throsglwyddo yr hanes am eu rhinweddau a'u gorchestion i'r oesau dilynol. Y mae y fath wasanaeth yn ddiau yn gyfiawnder â'r personau hyny eu hunain, yn fantais a budd i rai a godant i fynu ar eu holau i bobli y byd, a dwyn yn mlaen eu hamrywiol orchwylion.
Diau nad oes dim yn fwy effeithiol i genhedlu a meithrin mawrfrydigrwydd meddwl, ac awyddfryd ymestyngar at ragoriaeth a defnyddioldeb, nâ darllen hanesion dynion a fuant ragorol ac enwog mewn gwlad neu eglwys. Dihunwyd galluoedd llawer enaid mawrwych i fywyd a gweithgarwch, a esgorodd ar y canlyniadau pwysicaf, gan y dylanwad a argraffai darllen hanes esiamplau o'r fath yma arnynt; y rhai, oni bai hyny, a fuasent, ond odid, yn gorphwys byth yn llonydd mewn cyflwr anweithgar. Y mae y meddyliau a fuont weithgar a diwyd i gloddio i mewn i drysorgellau gwybodaeth, ac a ddygasant allan bethau newydd a hen, yn yr oesau a aethant heibio, yn effeithio dylanwad cyffroawl ar feddyliau o'r cyffelyb ansawdd a thueddfryd yn yr oes bresennol; a bydd enwogion yr oes hon etto yn cydweithio yr un dylanwad ar yr oesau nesaf, nes y byddo gwybodaeth yn amlhau gyda chyflymdra cynnyddol y naill oes ar ol y llall.
