RHAGDRAETH.
YR ydym yn ymgymeryd a'r llafur o gasglu, a chyhoeddi, yr hanes dilynol gyda theimlad o ddiolchgarwch diffuant i Dduw pob gras, am lwyddo ei waith yn ein mysg. Mae pob cangen o hanesyddiaeth yn werthfawr, fel cyfrwng i alw ein sylw at bethau henafol a diweddar— cysegredig a chyffredin-llwyddiant celfyddyd, gwybodaeth, a chrefydd. Ond hanes gweithrediadau yr Eglwys Gristionogol ydyw y rhyfeddaf a mwyaf gwerthfawr, i'r sawl y mae cariad Duw wedi cael ei dywallt ar led yn eu calonau.
Cynwysa y llyfr hwn grynodeb o hanes dechreuad, a chynydd yr eglwysi Annibynol yn Ynys Môn. Mae yr enw Annibynwyr, wrth ba un yr adwaenir aelodau yr enwad hwn, yn fath o ddangoseg o natur eu ffurf-lywodraeth eglwysig. Credant fod gan bob eglwys hawl i drefnu ei materion ei hun, megis dewis swyddogion, derbyn aelodau i'r eglwys, dysgyblu yr afreolus, &c., heb fod yn ddarostyngedig i unrhyw awdurdod oddi allan iddi; gan gymeryd gair Duw yn rheol ffydd ac ymarweddiad, a chydnabod awdurdod Crist yn unig fel pen yr Eglwys. Er fod yr eglwysi hyn yn annibynol y naill ar y llall, o ran eu trefniadau mewnol a neillduedig, eto, y maent yn gallu cydweithredu yn nerthol o blaid y sefydliadau cyhoeddus a berthynant iddynt fel enwad crefyddol. Er nad ydynt yn cael eu rhwymo i unffurfiaeth mewn barn, dysgyblaeth, a chyfraniadau at achosion crefyddol, y mae eu llafur cymdeithasol a chyhoeddus wedi enill iddynt yn barod fuddugoliaethau lluosog; nid trwy arfau cnawdol a gallu dynol, ond trwy rym y gwirionedd a ffydd yn Nuw. A'r enwad Annibynol yn Ynys Môn, y mae a fynom yn benaf yn y casgliad hwn. Er hyny, y mae yn llawenydd genym gael cydnabod yn serchog a didwyll, yr ymdrechiadau llwyddianus sydd wedi, ac yn cael eu gwneud gan enwadau crefyddol eraill yn yr Ynys, ynghyd a'r undeb a' brawdgarwch a feithrinir yn mysg y gwahanol bleidiau Ymneillduol y blyneddau hyn.
