ATODIAD
DYMUNAF ddiolch i Mr. (yn awr y Dr.) Iorwerth C. Peate, M.A., o'r Amgueddfa Genedlaethol, am ei adolygiad a ymddangosodd yn Y Brython, Hydref 22, 1931, ac am alw fy sylw at rai camgymeriadau, a rhai gwelliannau a ellid eu gwneuthur yn y gyfrol. Galwodd fy sylw at y Dog Wheel, y Felin Falu Eithin a'r Olwyn i Gorddi gyda Chŵn sydd yn yr Amgueddfa Genedlaethol, a dywaid: "Os â Hugh Evans i ffermdy o'r enw Bwlch Tocyn, ger Blaenau Ffestiniog, fe wêl fuddai gŵn yn dal i weithio; o leiaf fe'i gwelais yno yn nechrau gwanwyn 1930, a dau gi yn ei gweithio; ac yr oedd y cŵn yn falch o'u gwaith ac yn ymddangos yn hapus ddigon wrth gorddi. Ni cheisient ymguddio ac anodd oedd eu cadw oddi wrth y fuddai."
Galwodd Mr. Joseph Hughes, Bootle, ac amryw eraill, fy sylw at y ffaith fod cŵn yn parhau i gorddi mewn mannau yn Arfon a Mon. Dywedais fod yr arferiad wedi ei roddi heibio ym mro fy mebyd pan oeddwn yn ieuanc iawn, a chredwn iddo gael ei roddi heibio trwy rym deddf. Ymholais â chyfaill a oedd deddf o'r fath wedi ei phasio, a chefais yr hyn a ganlyn:
In 1839 a clause was inserted in the Metropolitan Police Act forbidding dogs to be used as beasts of burden in the Metropolitan Police Area (i.e. within a radius of 15 miles of Charing Cross).
In 1854 a bill was passed for the prevention of cruelty to animals, and in this bill a clause was inserted to the effect that no person should, in any part of the United Kingdom, use any dog for the purpose of drawing or helping to draw any cart, carriage, truck or barrow. This bill was passed into law, but did not come into operation until January 1st, 1855. A report of the Society for the Prevention of Cruelty to Animals of that year states that, to the best of their belief, there was not a single dog employed to draw a cart or vehicle on any public roadway in the United Kingdom.
Ni enwir cŵn yn corddi yn y ddeddf, ond credaf mai dyna'r adeg y rhoddwyd yr arferiad i fyny ym mro fy mebyd.
Galwodd Mr. Peate fy sylw hefyd at y camgymeriad a wnaed yn y darlun ar dudalen 106; trwy ryw amryfusedd rhoddwyd
