symud o fan i fan rhag i swyddogion y Llywodraeth ei darganfod. Bu'r wasg hon o dan ofal Cymro am dymor.
Bachgen o Sir Frycheiniog o'r enw John Penri ydoedd. Aethai i Goleg Caergrawnt yn Babydd selog, ond yno daeth o dan ddylanwad rhai o'r Piwritaniaid a chofleidiodd eu hegwyddorion. Wedi iddo gael y goleuni ei hunan, dechreuodd deimlo'n angerddol dros ei wlad, ac anfonodd ddeiseb at y Frenhines i ofyn am bregethwyr i Gymru neu am ganiatâd i fyned yno ei hunan. Fel y gellid disgwyl, yr oedd ei gais yn drosedd anfaddeuol. Bu'n ffoadur o fan i fan, ond o'r diwedd daliwyd ef. Gwyddai yntau nad oedd ond marwolaeth yn ei aros. Cyn ei braw ysgrifennodd o'r carchar amryw o lythyrau ffarwel. Y mae'r llythyrau hyn gyda'r pethau mwyaf toddedig a ddarllenwyd erioed. Amhosibl yw eu darllen â llygad sych. Ysgrifenna at ei briod i erfyn arni hyfforddi eu pedair geneth fach-yr hynaf heb fod eto'n bedair oed-yn ofn yr Arglwydd. "Yn enwedig," meddai, "paid â tharo'r eneth hynaf yn rhy arw; gwyddost fod gair yn ddigon! Ysgrifennodd hefyd lythyr i'w bedair geneth i'w gadw nes y medrent hwy ei ddeall. Apelia atynt i weddïo tros Gymru, i wneuthur cymwynas i'r plentyn lleiaf o Gymru pryd bynnag y caent gyfle, ac i fod yn gefn ac yn gysur i'w nain ei fam ef a fu mor garedig wrtho gynt. Ysgrifennodd hefyd at yr eglwys Ymneilltuol y perthynai iddi, a chynghorai ei haelodau i chwilio am wlad arall, oblegid nid oedd ym Mhrydain orffwysfa i Biwritan ond carchar neu fedd. "Eiddo yr Arglwydd y ddaear. Bydd yr hwn sydd yn Dduw i chwi yn Lloegr yn Dduw i chwi hefyd mewn unrhyw wlad." Crêd rhai mai Penri a roddodd yr awgrym cyntaf i'r Piwritaniaid am fyned i'r America.
Un diwrnod, codwyd crocbren ar ffordd Kent, ac am bedwar o'r gloch ar brynhawn ym mis Mai 1593, crogwyd Penri arno, heb wybod o'i briod na'i gyfeillion am y peth, ac nid oes ond yr Hwn a ŵyr bopeth yn gwybod ymha le y gorffwys ei lwch.
Ar ôl ei farw ef, gofynnodd yr Ymneilltuwyr am ganiatâd y Llywodraeth i fyned i wyllt-diroedd America er mwyn cael Ilonydd i addoli, ond gwrthodwyd eu cais. Ymhen saith-mlynedd-ar-hugain, aethant hwy neu eu holynwyr yno o Holand, a hwy a adnabyddir byth oddi ar hynny fel y Tadau Pererin.
(Park Hill, Bangor, Tachwedd, 1920).
