wedi eu cyfansoddi i bendefigion o Geredigion, Mae ganddo chwe i Feredydd ab Owain.
PRYSE, SYR CARBERRY, o Gogerddan, a hynododd ei hun yn y symmudiad mwngloddiol yng Ngheredigion. Dygid ym mlaen yma weithfëydd, er cyn amser Syr Hugh Middleton, lle y gwnaethpwyd cyfoeth dirfawr. Tua'r flwyddyn 1690, darganfuwyd wwn ar dir Syr Carberry Pryse, a chafodd yr enw Welsh Potosi. Ar ol cael deddf seneddol ar y gwaith, cymmerodd Syr Carberry amryw gymhariaid, gan ranu y tir i bedair mil o gyfranau. Un Mr. Waller oedd yr arolygydd. Gwelodd y Gymdeithas Freiniol o fwnwyr fod toraeth y cyfoeth yn fawr, a thrwy ryw aneglurdeb yn y gyfraith, hawliasant y mwneu yn eiddo iddynt hwy. Arweiniodd hyny i helynt gyfreithiol rhwng y pleidiau yn y flwyddyn 1692. Dygwyd deddf i mewn i alluogi pob perchen tir i weithio a chael yr elw eu hunain, ar y tir fod i'r brenin a'r rhai a hawlient o dano ef gael y mwn trwy dalu i'r perchenogion am dano, ym mhen deng niwrnod ar hugain ar ol ei godi, a chyn symmud y plwm. Y plwm yn ol naw punt y dynell, a chopr.yn ol deg punt. Prynodd Mr. H. Mackworth ran Mr. Edward Pryse, olynydd Syr Pryse, am 15000p. Bu farw yn 1695.
PRYSE, SYR RICHARD, Gogerddan, a enwogodd ei hun yn amser Siarl I. a Chromwel. Pan yn brin o fod mewn oedran gwr, efe a arweiniodd fyddin i amddiffyn plaid y brenin. Cafodd ei greu yn farchog Awst 9, 1641.
"Sir Richard Pryse a young gentleman not of full age in the tyme the discovery of principles was most dangerous, and it is conceived he hath not as yet any that he is too much obliged unto. He ranne through several publique offices under all the goverments that hath been, from 1652 to this tyme; but probably more by the direction of his fatherinlaw, Mr. Bulstrode Whitlooke, than by his own desires." (1)
Mae hen deulu Gogerddan yn cynnrychioli Gweithfood Fawr, brenin Ceredigion. Preswylient yn y cynoesoedd yng Nglyn Aeron a Pharc Rhydderch, fel y treithasom dan Ieuan Llwyd." (2)
- (1)Cambrian Reg., cyf. i., tud. 165.
(2) Yr oedd gan Ieuan Llwyd fab o'r enw Dafydd Llwyd, neu Dafydd Parc, am ei fod yn trigo ym Mharc Rhydderch. Yr oedd gan Dafydd wyr o'r enw Traharo Llwyd, Llanddewi Brefi; ac o hono ef y deillia Jonesiaid Llanio. Er nad yw ystad Llanio yn fawr, eto y mae yn ben feddiant y teulu er ys wyth neu naw cant o flynyddau. Y mae wedi ei gwerthu ragor nag unwaith; ond wedi ei phrynu gan gangenau ereill o'r teulu. Cangen o'r teulu hynafol hwn yw Jonesiaid y Fron Wen, Llanarth. Mab Walter Jones, Llanio, oedd y diweddar Parch. Daniel Jones, periglor Rucking, Kent; ac un o'r teulu oedd y diweddar Barch. John Collier Jones, D.D., rheithor Coleg Ecseter, Rhydychain. Rhai o'r un teulu yw J. E. Rogers, Ysw., Aber Meirig, a Dr. Jones, Glancych.
- (1)Cambrian Reg., cyf. i., tud. 165.
