III
Y MAE y chwe blynedd nesaf yn gyfnod pwysig yn hanes fy nhererindod, er bod fy mhrofiad ynddynt yn dra gwahanol i forio mewn llifeiriant. Yr oedd fy llong fechan braidd yn ddidrefn, ac eisiau ei gwneuthur yn ship-shape: yn arbennig yr oedd eisiau esmwythau a chryfhau gweithrediad ei llyw a'i galluogi i redeg cwrs mwy sicr ac union, a llai at drugaredd y gwynt a'r tonnau.
Yn union wedi gorffen fy mhrentisiaeth, euthum i Forgannwg i gyrchu cadair Eisteddfod Treherbert, Nadolig, 1879. Gan fod fy chwaer yn byw yn Fern- dale, arhosais gyda hi, ac yna, yn nhŷ fy mrawd yn Amwythig am rai misoedd. Dyma fy ymweliad cyntaf â Morgannwg, ac yr oedd yn newid awyr mewn mwy nag un ystyr i mi. Er godidoced yr olygfa o Ben Rhys, blinid fi'n fawr yn y cwm gan liw yr afon, a chan nad oedd yr hwyl farddonol wedi peidio eto, cofiaf ganu, pe troid Teifi a Cheri "i'r un lliw â dyfnder nos" ac "oddi rhwng eu glennydd rhos"
I orfod llifo drwy ddyrysni
Glynnau gwelw o fŵg a thân,
Ffoai cerdd o donnau Teifi
Ni wnâi Ceri furmur cân.
Ond nid i farddoni y treuliais fy amser yn Ferndale ac Amwythig, ond i ddarllen yr awduron Saesneg, yn feirdd a nofelwyr, gyda llawer o fudd a chyfoethogiad meddwl.
Wedi dychwelyd adref ym Mai, synnwyd fi gan waith eglwys y Drewen yn pasio penderfyniad, heb
