Tudalen:Geirlyfr bywgraffiadol o enwogion Cymru 1870.pdf/46

yn Filwriad yn y fyddin ar hyd ystod y rhyfel Americanaidd; ac wedi
hyny a fu yu aelod o'r Senedd dros Wellington; ac ewythr iddo, frawd
i'w dal, oedd y diweddar Syr John Aubrey, Bar., D.C.L.
BACH, mab ydoedd i Carwed, tywysog gogleddol a ddaeth i waered i
Wynedd yn ystod y seithled cant, ac a ymroes i fyw yn grefyddol.
Dywedir mai efe a sefydlodd Eglwys Fach, yn swydd Dinbych, ac y
uae trad bodiad yn son mai yn y Cloch ly yno y trigianai.
BADDY (PARCH. THOMAS), cyfieithydd amrai fan lyfrynau i'r
Gymraeg, ordd frodoro Ogledd Cymru. Ymsefydlodd fel gweinidog
ar eglwys Bresbyteraidd Dinbych tua'r flwyddyn 1693, a bu yn
gweinidogaethu yno hyd ei farwolaeth yn 1729. Ei lyfrau cyfieithiedig
Geldynt-1. "Hymnan Sacramentaid, 1703;" 2. "Doolittle ar
Swper yr Arglwydd, 1703;" 3, "Wadsworth ar Hunan-ymholiaci,
1713" 4. "Uynghaneddiad o Ganiadan Solomon, gyda Nodiadau
Eglurhaol, 1725;" 5. "Dr. D. Williams ar wagedd Mebyd ac Ieuenc-
tyl, 1727."-Dr. Rees' Nonconformity.
BAGLAN, oedd fab i Dingai ab Nudd Hael, o Tefrian, ferch
Llewddyn Lluyddog, o ddinas Eiddin yn yr Alban, Bef Edinburgh.
Dywedir mai yn Nghoed Alun, yn Arfon, y trefai, ac iddo ef a'i frodyr
Gwytherin, Tegwyn, Tefriog, a'u chwaer Aleri, ymuno & Bangor Enlli.
Dyna ddywed Bonedd y Suint am dano, ac iddo ef mi a dybygaf y
cyflwynwyd Llanfaglan yn Arfon, oblegid y mae ei enw eisoes wedi
cael ei gysylltu hefo Maenor Alun, ac yn y faenoriaeth hono ar lan
afon Menai y saif Llanfaglan Blodeuai yn gynar yn y chweched cant.
BAGLAN.
Mab ydoedd ef i Ithel Hael, tywysog o Lydaw, a brawd
i Mael, Ethrais, Tanwg, Sulien, Tegwyn, Llewin, Llynab, Tegai, Trillo,
Flewin, Gredifael, Twrog, "a'u heglwysi ya Ngwynedd, lle buant yu
fawr ou dwyfokleb a dedwydd eu buchedd." Yr oedd y rhai hyn yn
geraint i Galfan, ac yn deilliaw o Emyr Llydaw. Tueddir fi yn lled
fawr i goelio, mai chwaer i Emyr oedd gwraig Ithel Hael, a bod ei
blant felly yn gefndryd hefo Chadfan, oblegyd Gwen Teir-bron ei fam,
yr hon oedd ferch i Emyr Llydaw. Mewn uno Achau'r Saint ni sonir
am rai ag sydd yn y rhestr hon. Y mae bron yn annichonadwy
weithian fedru penderfynu i ba un o'r ddau sant y mae'r eglwysydd yn
Arfon a Morganwg wedi cael eu cyflwyno; oblegyd "yng Ngwynedd"
yr oedd eglwysi meibion Ithel Hael, ebe'r Cofion, ac yno mae Llanau
Twrog a Tauwg, Tegai a Llechid, Filewin a Gredifael, &c., ac y mae'r
hen ysgrifau yn rhoddi cyflwyniad y naill le fel y llall i bob un o'r
ddau. Yr oeddynt eu deuoedd yn gyfoeswyr, ac yn eu blodau yn y
chwechod cant.
BAKER, (DAVID), a anwyd yn y Fenni, yn sir Fynwy, yn y
flwyddyn 1575. Gornchwyliwr ystad Arglwydd Fenni, ydoedd ei dad;
ac yr oedd ei fam yn chwaer i'r Dr. David Lewis, barnwr y Llyngeslys.
Cafodil egwyddorion ei ddysgeiliaeth yn Christ's Hospital yn Llundain,
ac oddiyuo efe a ymsymudodd i Neuadd Broadgate, Rhydychain, yn y
flwyddyn 1590. Yr oedd bwrind ei dad ei ddwyn i fynu i'r Eglwys
Sefydledig, ond gan i ryw anhawsdlerau luddias, efe a anfonwyd i
efrydn y gyfraith, i'r Middle Temple cyn cyraedd graddau. Efrydodd y
gyfraith yn ddiwyd, gyda phob arwyddion o oes lwyddianus. Yr oedd
y pryd hyn yn cael ei aflonyddu gan dybiau Atheistaidd; ond darfu i
ware ligaeth ragloniaethol & berygl anfad weithio ynddo gyfnewidiad
jachusol; a bu yn nodedig mewn ymroddiad crefyddol hyd ddiwedd ei
pes. Mewn canlyniad i ryw lyfrau pabaidd syrthio i'w ddwylaw, efe a