Rhagymadrodd.
AM Ddewi Wyn y dwedodd Islwyn, —"Uchelfardd Eifion, genius mwyaf hil Gomer yn ol fy marn i." A dyma farn beirdd, o amser Dewi hyd heddyw bron.
Ganwyd Dafydd Owen (Dewi Wyn) yn y Gaerwen, amaethdy ym mhlwy Llanystumdwy, Eifionnydd, ym Mehefin, 1784; yno hefyd y bu farw, nawn Sul, Ionawr 17, 1841.
Tyddynwyr medrus a darbodus oedd Owen a Chathrin Dafydd, rhieni Dewi Wyn; a bachgen caruaidd, tyner, a diargyhoedd oedd ei frawd ieuengaf Owen. Cafodd Dewi ysgol dda,-gyda William Roberts yn Llangybi, gydag Isaac Morris yn Llanarmen, ac wedi hynny ym Mangor is Coed. Daeth adre i amaethu wedi gorffen ei ysgol, ond parhaodd yn efrydydd ar hyd ei oes, gan dalu sylw arbennig i rifyddiaeth, cerddoriaeth, a hanes. Ond barddoniaeth a'i denai fwyaf, a phenderfynodd yn fore mai "amaethon boddlon a bardd" fyddai ar hyd ei oes.
Aeth ei frawd Owen i Bwllheli i fasnachu, ond dechreuodd ei iechyd ballu. Oherwydd hyn daeth ei fam a Dewi ato i fyw tua 1827, ond gan ddal y Gaerwen o hyd. Yn 1837 bu yr hoff Owen farw, a dychwelodd Dewi i'r Gaerwen, i fyw yno hyd ddiwedd ei oes.
Cwyna Dewi ar fywyd llenyddol Lleyn ac Eifionnydd; ond yr oedd iddo gymdogion agos o'r un anian ag yntau, megis Rhobert ab Gwilym Ddu, J. R. Jones o Ramoth, Sion Wyn o Eifion, ac Eben Fardd.
