Y mae rhai ysgrifenwyr diweddar wedi lled-awgrymu ddarfod i Alexander Fawr farw mewn canlyniad i gael ei wenwyno; ond ymddengys nad oedd neb yn coleddu y fath dybiaeth ar adeg ei farwolaeth. Yn mhen chwe' blynedd ar ol hyny yr ydym yn darllen fod ei fam ef, Olympias, oddiar ryw hysbysrwydd a dderbyniasai, wedi rhoddi lluaws o bobl i farwolaeth, ac wedi gorchymyn fod i weddillion Iolas, yr hwn y tybid a roddodd y gwenwyn iddo, gael eu codi o'r bedd. Pa un bynag am hyny, ymddengys fod y rhan fwyaf oredadwy o haneswyr yn edrych ar hanes y gwenwyno fel chwedl gwrach; ac y mae ganddynt y rheswm cadarn hwn o'u plaid-sef, er fod y corph, o achos yr ymrafaelion a gymerasant le yn mhlith y prif swyddogion dros ddyddiau lawer, wedi bod yn gorwedd heb ei ber-eneinnio mewn lle clòs, nid oedd yn arddangos unrhyw arwyddion o afliwiant, ond arosai o hyd yn iraidd a lliwgar.
Y BROPHWYDOLIAETH AM DANO YN LLYFR DANIEL.
Darlunir Alexander fawr yn mhrophwydoliaeth Daniel vii. 6, dan yr enw Llewpart a phedair aden a phedwar pen. Y mae'r llewpart yn gyflym iawn, ac wrth briodoli i'r fath greadur bedair aden, y golygir ei fod yn gyflymach byth; felly, mewn ychydig amser y darostyngodd Alexander ran fawr o'r byd. Nid yw y llewpart ond creadur bychan, eto yn gryf ac yn greulon fel nad arswyda wynebu y llew; felly Alexander gydag ychydig filwyr ar y dechreu, er hyny bu mor gadarn ag enill y fuddugoliaeth ar Darius, yr hwn o ran ei gadernid a elwir brenin brenhinoedd, Dan. ii. 37. Y mae y pedwar pen yn arwyddo y byddai i frenhiniaeth Alexander gael ei rhanu yn bedair rhan, yr hyn a ddygwyddodd i'w bedwar cadben gwedi ei farwolaeth. Efe hefyd a osodir allan dan y drydydd freniniaeth o bres, yr hon a lywodraetha yr holl ddaear, Dan. ii. 39. Alexander hefyd a osodir allan dan yr enw bwch geifr yn dyfod o'r gorllewin, ar hyd wyneb yr holl ddaear, ac heb gyffwrdd â'r ddaear, pen. viii. 5. Y mae gafr yn arwydd gymhwys o'r Macedoniaid, am mai un o'u hen enwau cyntaf ydoedd, pobl y geifr. Arferent gynt arwydd yr afr ar eu banerau. Galwyd y ddinas lle claddwyd llawer o'r Macedoniaid, dinas y geifr; a'r môr gerllaw yn for y geifr. Yr oedd mab Alexander hefyd yn cael ei alw mab y bwch. Yr oedd y Persiaid hefyd yn gwisgo pen hwrdd o aur yn lle coron, ac y mae lluniau o benau hyrddod a dau gorn, un yn uwch na'r llall, i'w gweled ar y colofnau yn mhlith adfeiliau Persepolis. Lle gwelwn mai priodol i frenin Persia oedd yr enw hwrdd deugorn, yn ol esponiad yr angel, Dan. viii. 20; a phriodol hefyd i Alexander oedd yr enw bwch geifr, gan ei fod yn benaeth ar bobl o'r enw. Yr oedd y bwch geifr yn dyfod o'r gorllewin, am fod Macedonia i'r gorllewin o Persia; ac yr oedd yn ei ddyfodiad heb gyffwrdd a'r ddaear, sef yn gyflym, fel pe buasai yn ehedeg yn hytrach na theithio. Ond er mor fawr ei lwyddiant, a chymaint ei arglwyddiaeth, torodd y corn mawr, canys darfu am dano yn ddisymwth; a chododd pedwer o rai hynod yn ei le, sef ei bedwer cadben, y rhai a ranasant ei frenhiniaeth rhyngddynt tua phedwer gwynt y nefoedd, Dan. viii. 4-8. Dyna yr esponiad a ddyry rhai ar y weledigaeth yn llyfr y prophwyd Daniel; ond gan nad ydym ni yn proffesu esponio prophwydoliaeth nac egluro gweledigaethau, namyn cyfleu hanesyddiaeth o flaen ein darllenwyr, nid oes genym ond gadael yr eglurhad cywrain a manylgraff uchod i'w sylw a'u barn ddiduedd; a “bydded pob un yn sicr yn ei feddwl ei hun."
