yn hardd â choed derw prydferth. Ar ei ben y mae careg hynod a elwir y Maen Llythyrog. (Gwel Hynodion y Sir.)
25. Craig Afan, Mynydd Bychan, Moel Trawsnant, a Chefn yr Argoed, ydynt res o fryniau ar y tu deheuol i afon Afan.
26. Mynydd Dinas, Mynydd y Gaer, Y Foel, Cefn Morfudd, a'r Cefn Mawr, ydynt bentwr o fynyddau wedi eu cadwyno wrth eu gilydd fel carcharorion rhwng afon Afan ac afon Nedd.
27. Cefn Crug a Mynydd Rhesolfen a orweddant fel gefeilliaid rhwng Cwm Corrwg a Chwm Nedd.
MYNYDDAU GORLLEWIN-BARTH Y SIR.
28. Cefn Hir Fynydd, rhwng y Nedd a'r Dulais. Gwnaeth y Rhufeiniaid heol dros gefn hwn o Gastell Nedd i Aberhonddu, yr hon a elwir Sarn Helen, ac y mae milldiroedd o honi yn amlwg yn awr.
29. Mynydd March Hywel, yn mhlwyf Cilbebyll, a'i ranau gogleddol rhwng y Dulais a'r Tawy, tra ei barth deheuol rhwng y Dulais a'r Clydach sy'n aberu ger Abbaty Nedd. Mae pedair carnedd fawr yn addurno pen hwn.
80. Mynydd Drumau, rhwng y Clydach a nodwyd ac afon Tawy. Ar ben hwn mae Careg hynod, a elwir y Gareg Bica.
31. Tarren Wyddon, ar du dwyreiniol afon Tawy, ger Ystalyfera. 32. Gallt y Grug, yn mhlwyf Llangiwc; ac y mae llawer o bentref Ystalyfera wedi ei adeiladu ar ei llechwedd.
33. Mynydd Gelli Wastad (plwyf Llangyfelach), Mynydd y Gwair, Mynydd y Garn Fach, Mynydd Pysgodlyn, a Chefn Drum, ydynt res o fryniau rhwng y Tawy a'r Llwchwr.
34. Mynydd Lliw, rhwng afon Lliw ac afon Llwchwr.
35. Mynydd y Garn Goch a Mynydd Cas'lwchwr, rhwng Llangyfelach a Chas'lwch wr.
36. Cefn y Bryn sydd fynydd bychan yn Mro Gwyr, ar ben yr hwn y mae Cromlech, a elwir Coeten Arthur, a Maen Cetti.
A ganlyn ddengys uchder y prif rai o'r mynyddau hyn mewn troedfeddi:
| RHIF | ENW | UCHDER. | RHIF | ENW. | UCHDER. | |||||
| 1 | Craig y Llyn | 1,971.00 | 12 | Cefn Rhos Gwawr | *1,257. | |||||
| 2 | Mynydd Llangeinor | 1,872.00 | 13 | Gallt y Grug | *1,175. | |||||
| 3 | Y Garn Fawr | 1,706.00 | 14 | Tarren Wyddon | *1,068. | |||||
| 4 | Mynydd Merthyr | 1,619.00 | 15 | Mynydd Margam | 1,129.00 | |||||
| 5 | Cefn Gelligaer (Carn y Bugail) | 1,574.00 | 16 | Y Foel (Cwmafan) | *1,122. | |||||
| 6 | Mynydd Aberdar | 1,507.00 | 17 | Mynydd y Garth | 1,008.00 | |||||
| 7 | Cefn Merthyr | 1,483.00 | 18 | Mynydd Garth Maelwg | *884. | |||||
| 8 | Twyn y Waun | *1,459. | 19 | Craig Llantrisant | *555. | |||||
| 9 | Mynydd Carn Celyn | 1,382.00 | 20 | Cefn On | 850 | |||||
| 10 | Cefn Brithdir | *1.278. | 21 | Penrhiw Fforest | *760. | |||||
| 11 | Mynydd Eglwysilan | 1,259.00 | 22 | Mynydd Cefn y Bryn | 609 |
D.S.—Y rhai sydd a'r nôd hwn * wrthynt a fesurais fy hun â'r Barometer,
