Yr ydwyf yn teimlo mai gwell ydyw i mi beidio sylwi ond cyn lleied ag y mae'n bosibl ar agwedd grefyddol Niwbwrch, oblegid os oes rhywun a all dreiddio mor ddwfn i bwngc bywyd crefyddol y trigolion fel ag i fod yn alluog i'w ddarlunio yn deg mewn ysbryd diduedd, y mae'n rhaid i mi beth bynnag ymattal, nid oherwydd fy mhleidgarwch, ond am nad oes wrth law y defnyddiau na'r wybodaeth angenrheidiol. Mae bywyd cymdeithasol yn wahanol, oblegid nid y gwraidd ydyw, ond yn hytrach y ffrwyth, ac felly yn hawdd i'w feirniadu mewn cymhariaeth i'r bywyd ysbrydol neu grefyddol. Ac os felly mai yr allanol yw y cymdeithasol, yna y mae'n bosibl i edrychydd roddi barn am dano; ac y mae llawer o bethau yn y byd yma y gellir eu deall a'u disgrifio ymhell oddiwrthynt, yn well na phe byddem megis yn ymgolli ac ymddyrysu yn eu canol.
Cyfoeth ydyw ager y peiriant cymdeithasol, neu y gwaed ag sy'n gwresogi a bywiogi y bywyd cymdeithasol. Ond peth cydmariaethol ydyw cyfoeth, hynny yw, nid swm yr arian sydd yn gwneud dyn yn gyfoethog, ond yr hyn sydd ganddo yn ei ddyrchafu yn uwch nag oedd efe o'r blaen, neu yn ei wahaniaethu yn ffafriol oddiwrth ei gymydog. Cymharer China â Lloegr neu â'r Unol Dalaethau y mae'r ffaenaf yn dlawd; ond gadawer i Chinead ymsefydlu yn un o'r ddwy wlad arall, a cheir ei weled ymhen ychydig yn dychwelyd i'w wlad ei hun yn gyfoethog, gyd ag ychydig ugeiniau o bunnau, neu ryw ychydig gannoedd o ddoleri yr hyn a'i galluoga i fyw yn anibynnol yn ei wlad ei hun. Os felly y mae barnu cyfoeth, gallwn son am ddyrchafiad Niwbwrch (a achoswyd gan welliant amgylchiadau ac ychwanegiad cyfoeth) heb in i fyned i ymholi pa faint o werth ariannol ydyw y dyn yma neu y teulu acw. Os cymharwn y lle â'r trefi mawrion, wrth gwrs y mae 'n dlawd; ond os rhoddwn bigion ei drigolion ochr yn ochr gyda theuluoedd uwchaf pentrefi gwledig cyffelyb o ran manteision, gall Niwbwrch yn ei ddyrchafiad cymdeithasol gymharu yn ffafriol ag un o'r pentrefi mwyaf llwyddiannus.
