PENNOD VIII.
YR ENWOGION.
Arferwn ddweyd pan fo gwr o bwys farw, yr el pethau ymlaen hyd yn oed hebddo ef, a dichon yr ant, ond y mae'n gwestiwn a elent mor dda, pe na buasai efe erioed wedi bod yn eu gyrru. Yr hwb a gawsant gan wyr cryfion a fu sy'n gyrru aml i beth ymlaen heddyw."—MORRIS PARRY, Caer.
ENWOGION DDOE.
ALLTUD EIFION (Robert Isaac Jones, 1814—1905). —Cyhoeddwr, hynafiaethydd, a bardd, a aned yn Nhyddyn Iolyn, Pentrefelin, ger Porthmadog, yn y flwyddyn 1814. Yr oedd yn ddisgynydd o hen deulu enwog Isallt yn Eifionnydd,—y cyff yr hannai Dafydd y Garreg Wen o hono,—teulu nodedig am eu mhedr meddygol. Bu R. Isaac Jones yn egwyddor-was gyda Mr. D. C. Williams, Pwllheli; oddi yno aeth i Gaernarfon a Llunden. Yn y flwyddyn 1835 agorodd fasnach Fferyllydd, ar ei gyfrifoldeb ei hun, yn Nhremadog, lle y treuliodd weddill ei oes faith. Bu hefyd am gyfnod yn cadw cangen o'r busnes ym Mhorthmadog. Bu ganddo ran helaeth ym mywyd eglwysig a chenedlaethol Tre a Phorthmadog. Efe, gyda Mr. John Thomas y Cei, a gychwynodd achos eglwysig ym Mhorthmadog, ac a fuont yn brif sylfaenwyr yr Eglwys yno, a bu'n aelod gweithgar ar ei phwyllgor adeiladu. Bu'n warden, yn overseer, ac yn aelood o bwyllgor yr Ysgol Genedlaethol a'r Bwrdd Addysg wedi hynny. Cymerodd ran amlwg yn y frwydr yn erbyn mabwysiadu'r Bwrdd. Yr oedd yn noddwr selog i'r Eisteddfod, a dilynodd hi ar hyd ei fywyd. Urddwyd ef yn Eisteddfod Biwmaris. Ysgrifennodd lawer o farddoniaeth ar hyd ei oes—englynion yn bennaf. Ond ei hoff faes ydoedd Hynafiaeth. Ysgrifennodd "beth wmredd" yn y cyfeiriad hwnnw i'r newyddiaduron a'r cylchgronnau,
