XXXIII.
CYVLEOEDD I YMVUDWYR.
Wrth weled y tiroedd cyhoeddus yn myned vel uchod yn davelli aruthrol rhwng y rhai arianog, gwnaeth y Llywodraeth drevniad i roddi cyvle i ddyvudwyr ac eraill gael gavael ar beth o'r tiroedd hyny, mewn lleiniau llai, ac mewn manau cyvleus, ar delerau cevnogol.
JENUA (seinier vel Chenwa yn Gymraeg—g a j pan o vlaen e ac i i'w seinio vel ch Gymraeg, ac u vel w)—Neillduir 50 lech (250,000 erwau) yn yr ardal hono man y gall sevydlwyr gael chwarter lech bob un (625 hect, tua 1300 erw) yn veddiant, (1) Os byddant Archentiaid drwy eni neu vabwysiad. (2) Os nad oes ganddynt dir o'r eiddynt eu hunain yn y Weriniaeth. (3) Os cartrevant yno am dair blynedd a dodi aniveiliaid ar y lle hyd i werth $300. Tua'r ardal elwir vel uchod cyvuna frydiau y Chirik a Jenua, i redeg drwy y dyfryndir hwnw, nes yr ymgollant (ar rai tymorau) yn agos i nant Apelé. Mae rhaniadaeth y tiroedd hyn yn chwarteri heb eu llinellu a'u mesur hyd yn hyn: ond y mae llawer o bobl ieuaingc y Wladva wedi rhestru eu henwau i ovyn hawliad i'r tiroedd hyny, a chanddynt ddaoedd yn barod i'w dodi arno pan wna y Llywodraeth drevniadaeth ymarverol ar y lleiniau hyny iddynt.
Mae dyfryndir Jenua yn waelotir porvaog manteisiol: mewn manau mor llydan a dwy i dair milldir o led, ac mewn manau eraill namyn milldir neu well: ond debygir nad yw y bryndir cyfiniol mor iraidd a manau eraill, wrth vod creigleoedd y llethrau yn lled lwm. Os cynwysir yn y mesuriad a'r lleoliad y cangenau elwir Lamseniwf, a'r gwastadeddau o Erw—waw a Chirik, yna bydd lleiniau da i sevydlu arnynt. Ar adegau bydd llivogydd cryvion ar wastadedd Jenua, yn ysgubo ar eu fordd i'r Sin—gyr tua Choiki—nilawe. Mae yn y cyfiniau amryw sevydlwyr er's rhai blyneddau, vel math o squatters, ac ydynt hysbys o'r nodweddau lleol hyny. Yn y cymoedd rhwng Erw—waw a llethrau Kytsáwra y mae peth coed, ddevnyddir yn gartrevol yno: ond lled ddi—goed yw y cyfiniau, er y dywedir vod peth coed tanwydd yn y cyraedd fordd hono.
Dynodir y sevydliad hwn yn y map mwyav dan yr enw Jenua, neu "Herman Schlieper."
Sevydliad COLWAPI, gerllaw y llyn mawr o'r enw hwnw, tua lled. 45.50, a rhyw 60 milldir o lan môr y Werydd yn y cyver.
