a
ameiDdool i'r cyfeiriad dwyreiniol. Dyma y Hecyn a ddewisodd Wilson, yr aflmnydd enwog, ì dymu ei ddarlun e'w Wyddfa—y cywiraf a'r ardderchocaf; o bosibl, sdynwyd eto o “' frenineb y mynyddoedd,” Cein meílau i dybied fod y llaîa yma o dîr rhwng y Baladeulyn a Ffridd y Bals, wedi eu diwyllíoi raddau yn gynat, yn flaenorol ì mrhyw le arall o fown. y dyffryn. Ymddesgys oddiwrth yr awdurdodau a ddyfynir gan Syr dohn Wynne, yn eì “ History of the Gwydir Family,” fod y lle hwn yn meddiant y tywysogion Cymreig, o leiaf, er amaer Owain Gwynedd, ma'r flwyddyn 1197, a'u bod' wedi adeiladu palas neu lys yma, yn yr liwn. y prewyliant yn achlysurol. Yr oedd y tywysogion Cymreig yn hoff iawn o hela, ac yr oedd Fforestydd Breninol y Wyddfa yn rhogdi man-, tais neillduol iddynt er boddhau y dueddfryd hono ; ac ym ychwanegol ab eu teiflau ereili, galwid tywysogion Gwynedd yn “ Arglwyddi y Wyddfa,” Ganfod amgylchoedd godrau y Wyddfa fel hyn yn perthyn. T'r Gôron, nìd oedd caniatâd ì neb hela ynddyn$ heb drwydded oddiwrth. y brenin neu y tywysog. Crybwylla Pennant iddo weled amryw o'n _rwyddedau hyn, dyddiedig o'r fwyddŷn 1562 hyd 156l, Cryhwyllir “newn barddoniaeth o waith “' Morys Dwyfach” am wyth o foneddigion. o Leyn a anfonwyd yn garcharorion i Lundain am hela yn y coedwig- eedd breninolhe drwydded.
. Yn misoedd yr hâf byddai y tywysogion yn cymeryd cylchdeithiau 'helwriaethol, ac yr oedd y gyfraith dan Hywel Dda yn darparu ar gyfor. 4raub y tywysog, eì gymdeithion, eì.feirch, a'i gŵn, Ac yn. ystod y cylch- deithiau hyn yr oedd y llys yn symudol, ao yr oedd ganddynt amryw bslasau yn amgylchedd y Wyddfa, le trigent yn achlysurol, ac y cyar, melid y llys, megys “Llys Llewelyn,” yn Aber-garthgelyn; “Llys Dinorwig,” yn Nant Padarn ; a'r “ Baladeulyn,” yn Nant Nantlle. Yn flaenorol i'r flwyddyn 1626, yr oedd y dyffrynoedd hyn yn lloshesmu bleiddiaid, ceirw gwylltion, a llwynogod, y rhaî a barent flinder ao anuhraith tost ar y tiroedd diwylliedig a'r ífrwythydd cyfagos, Ar 9rchfygìad Llewelyn aeth holl diroedd, breintiau, a llysvedd y tywysogion. ŷn ysbai) i Coron Lloegr.
Yn ngwanwyn y flwyddyn 1283, yn ol y Parch. J. Jones, person Llan Hlyfni (o ysgrifau yr hwn yr ydym yn rhwym o wneyd defnydd helaethr “mewn cysylltiad â'r lle yma), anrhydeddwyd, y Baladeulyn âg ymweliad hreninol o eiddo gorchfygwr Cymru, lorwerth y Cyntef. Yn y flwyddyn hono (i284 medd rhai), cymerodd Iorwerth daith fuddugoliaethus o Gas tel Rhuddlan, trwy Gaerynarfon; Nant Nantlle, Ei&ionydd, ac î Nefyn, lle cynnaliwyd gwledd fawreddog i goffâu am lwyr orchfygiad y gallu- oedd Cymreig. "Ar ol gadael Caerynarfon ar y daith hon ymddengys, jâdo osod eî babell i lawr, a gorphwyso mewn lÍe aelwir ganddo yn Manardarchlen, ' Festg me ípso apud nenardaethlen.” Rhoddwyd,yr «nw “Nant y Dywarchlyn” i'r lle hwn, tua chan' mlynedd cyn hyn, gan Giraldus Cambrensis, pan.oedd ar oí daìth yn nghwmni Baldwin, Archesgob Caergaint, yn, pragethu Rhyfeloedd y Groes, gan annog ein, cydwladwyr i ymarfogi er amddiffyn y Tir Sanctaidd. _ Crybwylla Roscos. fod unigrwydd rhamantus y Je hwn wedi swyno y Brenin Iorwerth i'r
