benderfyniad cryf. Ond pa fodd i roi'r penderfyniad mewn gweithred nis gwyddai.
Yr oedd pethau yn y sefyllfa hon pan y digwyddai fod yn dychwelyd adref un noson ar ol talu ymweliad â thy Sesyl Ifan yn Llandâf. Yr oedd wedi hanner nos ymhell,—adeg ddiweddarach na'r hon yr arferai ddychwelyd o dŷ ei gyfaill, a'r rheswm am hynny oedd fod materion eithriadol bwysig wedi bod gerbron y cwmni oedd yn arfer cyfarfod yn nhŷ yr hen ddiwygiwr. Tra'r oedd ei feddwl yn llawn o'r pethau hyn, y ceffyl yn cerdded wrth ei bleser ar hyd yr heol, yr olaf o oleuadau Caerdydd wedi diflannu o'r tu ol, clywodd sŵn cynhwrf o'r cyfeiriad tua pha un yr oedd yn marchogaeth. Yr oedd, erbyn hyn, bron hanner y ffordd rhwng Caerdydd a Chasnewydd. Trodd ei glust i gyfeiriad. y sŵn, a chlywai, er ei syndod, ugeiniau o leisiau,—lleisiau gwŷr a gwragedd, rhai yn gwaeddi, a rhai yn ysgrechian, rhai yn bloeddio'n awdurdodol, a llawer yn gwatwar a chwerthin. Rhoddodd ei ffrwyn i'r ceffyl, a gyrrodd ef yn ei flaen â'i holl egni. Ymhen ychydig funudau daeth i olwg tafarndy mawr ar ymyl y ffordd. Yr oedd wedi clywed llawer stori am y gwesty hwn oddiar pan ddaeth i'r ardal, storiau oeddent yn adlewyrchu braidd yn anffafriol ar gymeriad y perchennog fel un nad oedd uwchlaw cyfrannu o ysbail "boneddigion y brif-ffordd " yn awr ac yn y man pan fyddent yn llochesu dan ei gronglwyd ar ol rhai o'u hanturiaethau gwyllt. Yr oedd y lle yn oleu i gyd gan y tyrch gerid gan nifer o fechgyn ieuaine direidus a hanner meddw. Ynghanol y dorf,—oblegid yr oedd yno dorf o bob math o bobl,— safai cerbyd cauedig, wrth ffenestri yr hwn yr oedd rhai o'r cymeriadau gwylltaf a meddwaf yn gwawdio rhywrai oedd tu fewn. Tra 'roedd Meistr Ifor ar ymyl y dorf yn gwneyd ei oreu i ddeall y sefyllfa cyn penderfynu symud ymlaen, gwelodd. ddyn arall ar gefn ceffyl yn nesu ato yn y tywyllwch. Daeth i'w ymyl mor ddistaw a phe buasai ei geffyl yn cerdded ar lawr o fwswgl, a sibrydodd yn ei glust,—
"Meistr Owain. Mae Cwnstabl Castell Casnewydd a'i ferch yn y cerbyd acw. Mae'r ddau mewn perygl. Tyred yn dy ol ychydig lathenni i'r tywyllwch, i mi gael egluro i ti yr unig ffordd i'w hachub."
Llais Wil Pilgwenlly oedd y llais; ac yr oedd yn hawdd gwybod ei fod yn marchogaeth Twm Dwt; ond yr oedd gwisg
