8
RYDER CRUTCH
Er bod Bonnard yn cyflym leihau'r pellter rhyngddo a Phlas y Nos, cyn gynted ag y gadawodd ddrws Hafod Unnos, caiff y darllenydd deithio ychydig yn gyflymach, a chyrraedd yno o'i flaen. Dyma ni unwaith eto yn yr hen blas, ac wedi disgyn i lawr y grisiau i'r ystafelloedd ar y llawr. Fe wna pedwar mur, nenfwd, a llawr, ystafell; o leiaf, dyna bron gymaint ag a ellir ei ddweud am yr ystafell y ceisiwn arwain y darllenydd iddi'n awr. Adfeiliedig ydoedd, a budr, ac anghysurus, rhwd blynyddoedd ar ffyn y grât, a phob math o geriach o'i mewn. Gwnaethai mwg a llwch y nenfwd yn ddu, ac ni buasai ysgub ar hyd y llawr ers blynyddoedd. Meddianasai'r pryf copyn bob congl, ac estynnai ei raffau ar draws ac ar hyd, yn ôl ei gyfleustra neu ei fympwy ei hun. Ni ddeuai pelydr heulwen byth i mewn iddi, am fod caeadau trwchus ar y ffenestri; ac ni ddihangai yr un llewych egwan oddi wrth y gannwyll a losgai oddi mewn, i fradychu dim o gyfrinach Plas y Nos.
Ar ganol yr ystafell safai hen fwrdd; neu, yn fwy cywir, safai yno weddillion peth a fuasai'n fwrdd derw hardd unwaith. Wrth y bwrdd yr oedd hen gadair, hen gwpwrdd wrth y mur, y ddau o dderw ac o batrwm oes falch Siarl yr Ail. Diau y cawsid prisiau da amdanynt, wedi eu glanhau a'u dodi ar y farchnad; ond yn y fan brudd a budr hon edrychent yn ddiolwg a di-werth.
