"Madam Wen heb os nac onibai!" lled-wawdiai hithau. "Bwriadaf yn awr yn sicr ddyfod acw'r cyfle cyntaf a gaf er gweled y darlun fy hun."
"Daw hyn a rhywbeth arall i'm cof," meddai ef. "Mae Madam Wen wedi rhybuddio henwr a adwaen yn dda y bydd hi a'i mintai yn ymweled ag ef yr wythnos nesaf. Wrth hyn y golyga y bydd iddi fyned yno ac ysbeilio'r lle. Dyna i chwi gyfle i gyfarfod arwres yr ogof. Yr wyf fi wedi addo myned yno i ddal breichiau Hywel Rhisiart i fyny."
Buan yr aeth yr amser heibio, a'r ddau yn rhodio ôl a blaen ar ochr y bryn. Ac o'r diwedd rhaid oedd ymadael.
Aeth Morys i'w westy y tu arall i'r afon, i dreulio'r nos yno, yng ngolwg goleuadau'r dref.
Cododd vn fore drannoeth. Wrth gychwyn i'w daith taflodd olwg dros y dŵr a gwelodd y bryniau megis yn araf ddihuno. Ddedwydd fryniau, meddyliai, wrth gofio y byddai sang ei throed ar eu llethrau gwyrddion cyn hanner dydd.
Er nad oedd prinder ceirch ar lan Menai, yr oedd yn dda gan Lewys Ddu gael mynd adref. Ac wedi i Morys deithio hanner y ffordd, ac i'r haul ddyfod i dywynnu ar y meysydd, daeth yntau i ddygymod â'i sefyllfa, ac i furmur cân. Erbyn ystyried yr oedd ganddo yntau galon lawen a llawn o obeithion.
Ar lan afon Crigyll, y tu draw i'r bont o felin Cymunod, safai bwthyn Twm Bach. Gelwid y lle yn Ben y Bont.
Bont. Yno y preswyliai Twm ar ei ben ei hun. Pan ddaeth Morys at lidiart y llwybr sy'n arwain at y tŷ, trodd tuag yno. Pan fyddai'n mynd oddi cartref, ar Twm y gosodai'r cyfrifoldeb o daflu golwg dros bethau yng Nghymunod, ac ni fu erioed well goruchwyliwr. A throi yno a wnâi Morys yn awr i dderbyn cyfrif gan Twm o'i oruchwyliaeth.
Dyn oedd Twm y byddai'r wlad yn ymryson amdano adeg cynhaeaf. Yr oedd yn weithiwr diguro; yn gaewr cloddiau heb ei fath, ac yn döwr tas tan gamp;
