lleuad. A'r unig ddial a geisiai efe ar ei erlidwyr oedd, iddynt gael cydgyfranogi ag ef yn yr iachawdwriaeth sydd yn Nghrist Iesu, gyda gogoniant tragywyddol."
Pa wrthddadleuon bynag a ellir eu codi yn erbyn gweinidogaeth deithiol, y mae y ffaith yn eglur a diymwad, fod y cyfryw weinidogaeth wedi bod yn brif foddion efengyleiddiad Cymru. Gwnaeth Duw arddeliad nodedig o hyn, o leiaf ar y pryd, i ddwyn o amgylch bethau anhygoel. Yn yr agwedd oedd ar Gymru, yn neillduol Gogledd Cymru, y mae yn anhawdd dychymygu pa foddion eraill a atebasent y dyben. Yr oedd y wlad oll yn anialwch, tebyg i faes y dyn diog, neu winllan yr anghall; "codasai drain ar hyd-ddo oll, danad a guddiasai ei wyneb ef, a'i fagwyr gerig a syrthiasai i lawr." Cyffrôdd yr Arglwydd galonau ambell un draw ac yma, dan deimladau angherddol yn achos cyflwr isel ei gydwladwyr, i geisio eu daioni ysbrydol. Fe gyfyd ei lef yn ei deulu, ac yn ei gymydogaeth; pâr gynwrf yn ei ardal; a dealla, cyn hir, fod y Goruchaf yn gwenu ar ei waith: dyry hyn nerth adnewyddol ynddo, a phenderfyna i fyned rhagddo yn fwy egniol. Yn raddol y mae drysau eraill yn ymagor o'i flaen, a galwadau taerion arno i ymweled ag ardaloedd eraill; barna yntau mai amnaid oddiwrth Dduw ydyw hyn, ac mai pechadurus ynddo a fyddai esgeuluso y cyfleusdra; ymwêl, gan hyny, â'r gymydogaeth hòno, a thrachefn ag un arall, ac â'r drydedd, ac yn mlaen; a chaiff brawf ychwanegol, o bryd i bryd, fod bendith yn dylyn ei lafur. A phwy a all feio arno am hyn? Onid ei ddyledswydd ydyw gwneuthur daioni i'w gydgreaduriaid yn ol y ddawn a roddwyd iddo, ac yn ol y cyfleusderau a ymagorent o'i flaen? Onid oes gwedd naturiol a phriodol ar y fath ysgogiad? Oni theimla y cyfryw efengylwr dawelwch heddychol yn ei fynwes ei hun? ac oni ddisgyn bendith y rhai ar ddarfod am danynt arno am y fath lafur ? Ar y pryd y dechreuodd ei waith, nid oedd un gynulleidfa wedi ei chasglu, nid oedd eglwys wedi ei phlanu, nac addoldy wedi ei godi. Ymddangosai yr un rhwymau arno i'r naill fro ag i'r Hall; teimlai ei fod yn ddyledwr i'r holl genedl; a pharod ydoedd, hyd yr oedd ynddo, i bregethu yr efengyl i bob creadur. Ac wedi iddo lwyddo yn ehelaeth yn ei lafur, y mae yn teimlo yr un mor rhwymedig i'r naill o honynt ag i'r llall. Edrychant oll ato fel eu tad, a dysgwyliant wrtho am gyfarwyddyd ac ymgeledd. Mae yntau yn anewyllysgar i'w gadael; teimla awyddfryd i ymweled â hwynt, fel tad ei blant; ymbletha ei serchiadau am danynt; a thrais ar ei dueddiadau a fydd ei lesteirio i ymweled â hwynt. Fe deimla yr eglwysi hefyd, y rhai a blanesid yn y modd yma, gryn lawer o undeb â'u gilydd, a pherthynas y naill â'r llall, gan mai yr un tad neu dadau ysbrydol oedd iddynt oll. Ac os cyfodai yn eu mysg ryw ddynion â mwy o gymhwysder ynddynt na'u gilydd, da fyddai gan yr eglwysi oll gael cyfranogi o'i ddawn mor aml ag y goddefai amgylchiadau iddo eu gwasanaethu. Yn y modd yma, yr oedd gweinidogaeth deithiol yn gorwedd yn esmwyth ar feddyliau y crefyddwyr, ac yn cynyrchu llesoldeb mawr iddynt.
Dan yr amgylchiadau a ddarlunir uchod, yr oedd teithio yn debyg o gael
