Tudalen:Naw Mis yn Nghymru.djvu/32

Prawfddarllenwyd y dudalen hon

Yn grefyddol, y Bedyddwyr biau y Garn; a saif y lle ar ben ei hun yn y Sir yn yr ystyr hwn. Y Methodistiaid Calfinaidd ydynt y lluosocaf mhob man yn mron yn mhob man arall o'r Sir, fel hefyd yn y Gogledd yn gyffredinol; ond yn y Garn y maent hwy yn y lleiafrif o lawer, a'u capel i lawr yn ngwaelod yr ardal. Rhestra yr eglwys Fedyddiedig hon yn mhlith yr eglwysi hynaf perthynol i'r enwad yn yr holl Sir, os nad yr hynaf. Ei gweinidog cyntaf oedd yr enwog Barch. John Williams, tad y diweddar Barch. W. R. Williams, D. D., N. Y.; ac y mae y teulu Bedyddiedig enwog hwn wedi bod yn elfen bwysig yn eglwys y Garn o'r pryd hwnw hyd yn bresenol. Un o'r teulu nodedig hwn yw Mr. Richard Williams, Cambrian House, masnachwr cyfrifol, yr hwn yw "asgwrn cefn" yr eglwys hon yn awr, mewn doethineb ac haelfrydedd. Brawd iddo ef hefyd ydoedd y diweddar Barch. John Williams, Colwyn, ac yw y Parch. Owen M. Williams, Galesburgh, Illinois, America. Bu yr eglwys yn y Garn mewn perygl dirfawr yn amser ymrwygiad Sandemanaidd John R. Jones, o Ramoth. Ar yr adeg gynhyrfus hono, cynelid cyfarfod pwysig yn y Garn, yn cael ei achlysuro gan y cynwrf. Yr oedd Jones a'i bleidwyr yn bresenol, ac yn benderfynol yn eu hamcan.

Yn y cynulliad boreuol, penderfynasant gymeryd meddiant o'r capel. Daeth hyn i glustiau y brawd William Shôn, hen ddiacon rhagorol; a chanddo ef yr oedd allweddau y capel. Y canlyniad fu iddo ef gloi y capel, fel na allasai y terfysgwyr gyrhaedd eu hamcan. Bu yn llwyddianus, ac achubwyd y capel a'r enwad yn y Garn.